Preek over

Vanavond wil ik u warm maken voor een dankbare levenshouding. Want zo vat ik de aansporing op waarmee Paulus Kolossenzen 2:7 eindigt:
Ik besef dat dit zinnetje bij u heel verschillende reacties kan oproepen. Het is immers een sterke uitdrukking: vervuld van dankbaarheid. Er is zelfs een vertaling mogelijk die er nog een schepje bovenop doet:
Maar – hangt het niet af van wat je meegemaakt hebt in 2012, of je dit kunt herkennen of niet? Er zullen hier vast mensen in de kerk zijn die overlopen van dankbaarheid voor de zegen die zij ondervonden hebben. Maar er zullen er ook zijn voor wie 2012 een pijnlijk jaar was. Hén zouden die woorden van Paulus wel eens kunnen irriteren. Vervuld zijn van dankbaarheid – dat lijkt echt te hoog gegrepen als je terugkijkt op verdrietige of schokkende gebeurtenissen. Maar – denkt Paulus bij deze woorden inderdaad aan onze reactie op wat wij meemaken? Ik krijg niet die indruk. Niet voor niets zei ik zo-even dat ik u warm wil maken voor een dankbare levenshouding. De term ‘levenshouding’ is belangrijk. Ik duid daarmee aan, dat het bij ‘dankbaarheid’ niet zozeer gaat om wat je meemaakt, als wel om je instelling, om hoe je in het leven staat. Ik wil eerst dat verschil duidelijk maken, en dan laten zien hoe Paulus ertoe kan komen om te schrijven: “Wees vervuld van dankbaarheid.”

Het lijkt zo simpel: dankbaar ben je, als je wensen vervuld worden. Als je iets krijgt dat je graag wilt hebben, zeg je: “Dank u wel!” Maar bij nader inzien is het ingewikkelder. Sommige mensen krijgen wat hun hartje begeert, en stralen toch een zekere ontevredenheid uit. Anderen, die wat je noemt slecht bedeeld zijn, kunnen daarentegen innig tevreden zijn. Dat is wat ik bedoel met woorden als ‘levenshouding’ en ‘instelling’. Als je klagerig bent ingesteld, maakt het uiteindelijk niet zo heel veel meer uit of je fijne dingen meemaakt of niet. Maar als je een levenshouding van dankbaarheid hebt, heb kun je het vermogen ontwikkelen om ook in moeilijke en verdrietige omstandigheden opmerkzaam te zijn op het goede en mooie. Een dankbare levenshouding kan heel wel samengaan met ervaringen van verdriet en verlies.

Om die levenshouding gaat het Paulus. Als hij zegt: “Wees vervuld van dankbaarheid” doelt hij niet op dankbaarheid voor de fijne dingen die je overkomen, maar om christelijk in het leven staan. Want dáár heeft hij het over in Kolossenzen 2:6 en7: over christelijk leven. Hoor de korte zinnetjes die hij hier uitspreekt:
Het vierde zinnetje sluit hierbij rechtstreeks aan:
Hoort u? Paulus heeft het hier helemaal niet over dingen die je als mens kunt meemaken en waarvoor je al dan niet dankbaar kunt zijn. Hij heeft het over ‘als christen in het leven staan’.Het is alsof hij wil zeggen: als je de weg van Jezus volgt, en in Hem geworteld en gegrondvest bent, dat moet dat erop uit lopen dat je als een dankbaar mens leeft.

Daar wil ik nog wat meer van zeggen. Daartoe vraag ik aandacht voor Paulus’ beeldspraak. Hij zet hier twee beelden naast elkaar: dat van een boom met een wortelstelsel, en dat van een gebouw dat rust op een fundament. Beide beelden gaan erover hoe stevig je in het leven staat. Ik zoom in op het eerste beeld. Wat gebeurt er met een boom die niet diep genoeg geworteld is? Die waait om als er een geweldige storm opsteekt. Je zou de storm kunnen vergelijken met de dingen die ons overkomen. Vaak denken wij dat wat ons overkomt – de storm – beslissend is voor ons leven. Als we fijne dingen meemaken bloeien we op, maar rampen kunnen ons knakken. Dit beeld laat ons echter iets anders zien: beslissend is dat wij ergens vastheid in vinden, dat onze boom diep geworteld is. Dan blijven wij overeind, welke stormen wij ook moeten trotseren. Voor Paulus is duidelijk, dat het erom gaat dat wij in Christus geworteld zijn. Dat wil zeggen dat Hij ons houvast is, onze zekerheid. Hém hebben wij immers als Heer aanvaard, vers 6! Hij is onze Beschermheer. Niets kan ons schaden als wij van Hem zijn. De verkeerde keuzes die wij maken; het verlies dat ons treft; de zorgen die ons bespringen – als Christus Heer over ons is wordt dat alles ons niet fataal. Daarom is het zaak dat wij ons op Hém oriënteren, dat we aan Hém onze kracht ontlenen, dat zijn liefde en goedheid het laatste woord hebben in ons leven. Vandaar die oproep van Paulus:

Om het belang hiervan naar waarde te schatten helpt het om een blik te werpen op de ontworteling, die het gevolg is van het moderne atheïsme. De tot het Rooms-katholicisme bekeerde schrijver Willem Jan Otten duidt met de volgende woorden aan hoe huiveringwekkend leeg het wordt als God er niet is:
Wat is dat waar. Achter alle luidruchtige vrolijkheid die mensen ten toon spreiden zit een diep en triest gevoel van leegte. De wereld is immers nergens goed voor. Er is niemand die haar met een bepaalde bedoeling in het leven heeft geroepen. Even flakkert ons leven op in een eindeloos heelal – dan is het voorbij. Maak er daarom het beste van. Lach je gevoelens van zinloosheid en vergeefsheid weg. Verdring het gevoel van die ‘ongrijpbare, alomtegenwoordige depressie waarvan Gods dood de oorzaak’ is.
Werp daar een blik op, en je kunt beseffen hoe anders het is om in Christus geworteld te zijn. Dan weet je van de liefde en de genade van God. Dan is er de verwachting van een wereld die verzoend is met God. Dan is er de zekerheid, dat God de wereld niet aan haar lot overlaat, maar haar vasthoudt. Dan is er het vertrouwen, dat zijn armen je voor eeuwig dragen (Deuteronomium 33:27). Dan is er een oorsprong en een doel, een a (alfa) en een w (omega). Dan – dan kan zich dat onuitsprekelijke gevoel van opluchting van je meester maken: “Het komt goed.”

Is het een wonder dat Paulus vervolgens zegt: “Wees vervuld van dankbaarheid”? Als je dat houvast kent, dat Christus Heer is, hoe kan het dan anders dan dat dankbaarheid in je opwelt en bezit van je neemt? Dan is dankbaarheid de grondstemming van je leven, en zijn het niet meer de fijne dingen die je reden tot dankbaarheid geven. Als het om ‘dankbaarheid’ gaat, draait het om die troostvolle levensoriëntatie op Christus. De grondtoon van je leven wordt dan niet meer bepaald door bezorgdheid en angst; je hart is dan ten diepste niet meer klagerig en ontevreden gestemd. Zo wil ik u, juist in een tijd van crisis en onzekerheid, op deze Oudejaarsavond warm maken voor de levenshouding van dankbaarheid. Hoe u ook terugkijkt op het afgelopen jaar, en wat u ook verwacht van het komende jaar, dit is waar het om gaat: geworteld en gegrondvest zijn in Christus. Maak altijd weer contact met dat fundament. En leg u daarmee toe op de dankbaarheid. Ga uzelf trainen om dankbaar in het leven te staan. Want natuurlijk gaat het niet vanzelf. Het is menselijk om te zuchten en te steunen als het leven zwaar valt. We hebben Paulus’ aansporing beslist nodig! Maar die aansporing is wel uitvoerbaar. Werkelijk, je kunt jezelf ertoe zetten om in een houding van dankbaarheid te leven, en bedacht te zijn op het goede en positieve dat je, ondanks alles, ten deel valt. Laat u tot die training in dankbaarheid motiveren door het evangelie, dat ons leven staat als een huis, gegrondvest als het is op onze Heiland Jezus Christus. Train uzelf om te leven als een mens die het absolute houvast gevonden heeft. Wen jezelf eraan, om psalm 103 de grondtoon te laten worden in je leven:
Amen.