Preek over Handelingen 1:1-11

Waarom deze tekst gekozen voor een preek op Hemelvaartsdag? Omdat in deze geschiedenis de afstand zo opvallend is tussen de Heer Jezus en de man die een beroep op Hem doet. Ze zien elkaar niet! Dat is een interessant gegeven voor ons. Wij zien de Heer immers evenmin. Deze geschiedenis laat zien, hoe de Heer er ondanks die afstand wel heel concreet is voor de centurio, de hoofdman over een militaire eenheid van 100. Dat is dan ook het evangelie van vandaag: de Heer is er voor ons, ondanks de afstand die ons van Hem scheidt, ondanks het feit dat wij Hem niet zien.

Een groot verschil tussen de situatie van Lucas 7 en de onze is, dat de centurio vrijwillig afziet van de mogelijkheid om de Heer te ontmoeten. Bijzonder is dat. Ga eens bij jezelf na: zou jij daartoe bereid zijn? Stel dat wij contact zouden kunnen krijgen met Jezus. Kun je je voorstellen dat je er niet op zou ingaan? Het maakt nieuwsgierig naar de motieven van de centurio. Het zijn er twee: vanuit zowel zijn nederigheid als zijn geloof ziet hij af van die persoonlijke ontmoeting.

De centurio vindt het in de eerste plaats te veel eer voor hem dat Jezus onder zijn dak zou komen, vers 6. Daarom ook achtte hij zichzelf niet waardig om naar hem toe te gaan, vers 7.Wat een bescheidenheid! Die komt daaruit voort dat hij in zijn hoedanigheid van buitenlandse militair geen Israëliet was. Hij hoorde niet bij het uitverkoren volk; hij kwam van buiten, vgl. vers 9. De man wist dat hij geen recht kon doen gelden. Het opvallende is dat de Joden er anders over dachten. Deze militair was namelijk wel een sympathisant van het Joodse volk. Hij had geld gegeven voor de bouw van een synagoge, vers 5. Hún oordeel is dan ook veel positiever. Zie vers 4: "Hij verdient het dat u hem deze gunst bewijst." Is het valse bescheidenheid dat hij daar zelf anders over denkt? Veelzeggend is dat Jezus hem achteraf wel prijst om zijn geloof, maar niet vaststelt dat hij te bescheiden was. De Heer sluit zich veeleer aan bij de benadering van de centurio: Hij bezoekt hem inderdaad niet. De conclusie van 'valse bescheidenheid' laat zich dus niet uit de tekst trekken. Ik vermoed dat wij tot die conclusie kunnen komen vanuit onze psychologie. "Toe, niet te bang. Presenteer je! Je bent het waard! Geloof in jezelf!" Die psychologie bewijst haar waarde als het gaat om de relaties tussen mensen. In het intermenselijk verkeer heeft het zin om mensen op te roepen tot meer zelfvertrouwen. Maar tegenover onze Heer houdt die psychologie geen stand. Als het om hem gaat is het niet aan de orde om in onszelf te geloven, en nog minder als zou God in ons geloven, zoals je nogal eens hoort zeggen. Deze centurio houdt het terecht bij de afstand. "Ik ben het niet waard dat U onder mijn dak komt." Hij spreekt Jezus niet voor niets met 'Heer' aan, vers 6. Deze man denkt in rangorde. Hij weet: "Jezus staat hoger dan ik, Hij is mijn meerdere."Jezus laat het daar ook bij. Treffend is dat. Wat een correctie op de neiging om al te amicaal met God om te gaan. De Heer is waarachtig mens, zeker. Maar Hij is ook waarachtig God. Prediker zegt:
Dat geldt ook van onze Heer. Als er iets is dat op Hemelvaartsdag onder de aandacht gebracht mag worden, dan dat:
Afstand dus! Het is heel christelijk om nederig met die afstand genoegen te nemen. Eerbied voor de Heer past ons allemaal! Kom niet met praatjes dat we het wel verdienen. We doen Hem er onrecht mee.

De centurio lijdt er niet onder dat hij zich te gering acht voor een persoonlijke ontmoeting met de Heer. Hij doet zichzelf ook niet tekort. Want hij heeft nog een tweede motief om Jezus voor te houden dat het te veel eer zou zijn om een bezoek aan hem te brengen: zijn geloof. Hij gelooft er heilig in dat de Heer ook op afstand zijn Redder wil en kan zijn. Hij gelooft in de macht van Jezus' woord, vers 7b. Hij kijkt naar zijn eigen functioneren als militair, beseffend hoe hij zelf macht uitoefent met woorden, met commando's, vers 8b. Zo zal ook de Heer het kunnen doen! Zo signaleert de centurio een overeenkomst tussen Jezus en hem. Hij duidt echter ook een belangrijk verschil aan. Hij mag dan, net als Jezus, commando's geven - hijzelf heeft iemand boven zich (vers 8) en Jezus niet! Jezus is, anders dan hij, echt in absolute zin de Heer. Daarom weegt zijn woord onuitsprekelijk veel zwaarder dan het zijne. Daarom ook kan de centurio goed leven met de afstand tussen Jezus en hem. Hij verwacht het geheel en al van het reddende woord van de Heer. Dat doet Jezus goed. Hij verbaast zich erover, over zo'n groot geloof, vers 9. Het is de enige keer in het evangelie dat van Jezus gezegd wordt dat Hij zich ergens over verbaast. Vaak staat er dat mensen zich over Jezus verbazen, vgl. 4:22; 8:25; 9:43; 11:14, 38; 20:26; 24:41. Geen wonder: Jezus' optreden was verbazingwekkend. Maar hier dus het omgekeerde. Nu is het de Heer die even van zijn stuk is gebracht. Hoezeer spreekt daaruit zijn menselijkheid! De Heer mag hoog verheven boven ons zijn - Hij is wel intens op ons betrokken. Vanuit die betrokkenheid is hij getroffen door de respons die hij van de centurio krijgt. Schenk daar aandacht aan, gemeente; het doet onze Heer goed wanneer Hij oprecht geloof opmerkt! Vervolgens gebeurt het zoals de centurio het geloofde. De knecht wordt gezond. Luther zei het al: je krijgt de God waarin je gelooft. Ben je bang voor God, dan krijg je een toornige God. Heb je vertrouwen in God, dan krijg je een vriendelijke God.

Zo steekt het evangelie van Hemelvaartsdag ons een hart onder de riem. Vandaag wordt het ons met grote nadruk gezegd: "Jezus is Heer!" Hij steekt met kop en schouders boven alles en iedereen uit. Hij is de hoogste. Alles en iedereen staat onder Hem. Dat stemt tot grote nederigheid. Het stimuleert ook tot groot vertrouwen. Het hóeft helemaal niet tot een persoonlijke ontmoeting te komen tussen Jezus en ons. Hij hoeft alleen maar zijn woord te spreken, zijn reddend woord van liefde en genade. Dat woord dal zijn uitwerking hebben. Op die weg oefent Jezus zijn heerschappij uit. Het is het woord dat in de bijbel en in de kerk klinkt en dat door de Geest continu geactualiseerd wordt - zie mijn preek van zondagmorgen 21 mei over Johannes 14:26 en 16:7. Het woord waarmee God in den beginnen al scheppend ingreep, wordt nog steeds gesproken. Hij is de Heer. Vertrouw je leven Hem toe, en nodig Hem uit zijn heilzaam woord over jou te spreken. Je zult merken, dat Jezus juist dan, wanneer je die mateloze afstand nederig én gelovig durft laten gelden, zeer nabij komt.

Amen