Preek over Psalmen 25 en Lucas 5:15, 16 en Lucas 6:12-16 en Lucas 9:18-22

Vorige prekenDeze preek maakt deel uit van een serie over Geestelijke vernieuwing. De eerste preek in die serie was een oproep tot navolging van Gods mildheid. Ze had als thema: "De duivel is een zuurpruim." Vandaag sluit ik aan bij de tweede preek, die ik hield op zondagmiddag 23 oktober en die als thema had "Omgaan met Gods geheim". Ik benadrukte daarin, dat de liefde van God een geheimenis is dat om zo te zeggen niet op straat ligt. Ik drong er bij u op aan geduldig tijd te nemen voor de omgang met dat geheim. Daarmee ga ik dus nu verder. Tegelijk is deze preek een vervolg op mijn preek van zondagmorgen 30 oktober over Numeri 12. Daarin vroeg ik aandacht voor het verschil in geloofsbeleving en voor de verschillend gradaties in de omgang met God. Ik riep ertoe op, ootmoedig en blijmoedig het plekje in te nemen dat God je geeft en het goed te vinden dat God anderen meer bijzondere ervaringen gunt dan jou. Op die preek kreeg ik veel reacties. De boodschap bleek over het algemeen helder te zijn overgekomen. Tegelijk wezen sommigen mij erop, dat er een gerechtvaardigd verlangen is naar groei in je relatie tot God, omdat het toch voor ieder christen is weggelegd om intiem met God om te gaan. Zij vroegen zich af of ik dat ontkende. Dat is niet het geval. Als vervolg op de preek van 23 oktober had ik voor vanmiddag niet voor niets geagendeerd 'de vertrouwelijke omgang met God'. Zo zie je: de verdieping van bijbel- en geloofskennis die collega De Jong en ik in de middagdiensten geven, sluit prachtig aan op bij de morgendiensten.

Maar nu concreet die uitdrukking: de verborgen omgang met God. Die is afkomstig uit psalm 25:14. In de NBV zult u 'm vergeefs zoeken - jammer. Want dat "De Heer is een vriend van wie Hem vrezen" is naar mijn smaak te vlak vertaald. Moet u eens horen hoe de Franse Groot Nieuw Bijbel deze vershelft weergeeft:
Het beeld is dat van een vertrouwelijk gesprek. Zó mogen wij omgaan met God! Dat past bij de tweede vershelft:
Het verbond! Dat is de uitdrukking die in de Bijbel talloze malen gebruikt wordt om aan te duiden dat de HEER een vaste relatie met mensen wil hebben, een volk uitkiest waaraan Hij zich verbindt, waarmee Hij wil verkeren. Dat volk waarmee Hij zijn verbond sluit is in eerste instantie Israël, maar vervolgens mag iedereen die in Christus gedoopt wordt erbij horen. Ben jij gedoopt? Dan wil God met jou vertrouwelijk omgaan!!

"Dus toch!" zal iemand zeggen, die uit de preek over Numeri 12 had opgemaakt dat ik die vertrouwelijke omgang alleen voor enkelingen als Mozes gereserveerd had. Hier is inderdaad toelichting nodig. Waar in Numeri 12 nadruk op valt, is dat Mozes op en unieke manier met de HEER mocht omgaan. Vgl. vers 8:Met hem spreek Ik rechtstreeks, duidelijk, niet in raadsels, en hij aanschouwt mijn gestalte.In dat rechtstreekse, dat onbemiddelde is Mozes heel bijzonder. Voor het volk daarentegen is die rechtstreekse omgang met de HEER niet weggelegd. Er is tussen de HEER en het volk een middelaar. In het Oude Testament is dat Mozes. In het Nieuwe Jezus Christus. Beide bemiddelen door het Woord. Mozes neemt op de berg het Woord in ontvangt en draagt het 'beneden' aan het volk over. Jezus Christus is zelf het Woord en komt tot ons "in het gewaad van de Schriften" (de uitdrukking is van Calvijn). Ziedaar - zo zegt de Reformatie, en ik denk dat dat van een diep en goed inzicht getuigt - de normale verbondsomgang met God; die loopt via het Woord en de sacramenten. Wij ontmoeten de HEER in het evangelie, in doop en avondmaal. De vertrouwelijke omgang met Hem loopt doorgaans via luisteren naar het evangelie, en bidden. Het meer directe: visioenen, stemmen uit de hemel, is uitzondering. Het is niet onmogelijk. Sommigen valt het ten deel. Ik repte in de preek van 30 oktober al over pasbekeerden, met wie God op een bijzondere manier communiceert. Het stemt tot nadenken, dat ook Luther daarmee ervaring had. Hij kende vaste uren van meditatie, waarbij hij zich op bijbelgedeeltes richtte, maar ook op Catechismusteksten (!). Daarbij kon het hem overkomen, dat de Geest hem dingen ingaf (Martin Nicol, Meditation bei Luther, 77, 88-91) Nivelleer dit soort dingen niet, hetzij door te ontkennen dat het gebeurt, hetzij door er met z'n allen de hand op te willen leggen. Als het God behaagt in zo'n flits van directheid tot je te spreken - sta er eerbiedig voor open. Maar maak je geen zorgen als het jou zo niet gebeurt, als jij genoegen moet nemen met het luisteren naar preken, het lezen van de bijbel, het vieren van het avondmaal. Het is allesbehalve uitzonderlijk, wanneer je tot God nadert in je gebeden zonder dat er een antwoord klinkt, zonder dat jou een stem uit de hemel of een visioen ten deel valt. De vertrouwelijke omgang met God hoeft er niet minder om te zijn.

"Hoeft," zei ik. Want in de praktijk van het christelijk leven kan die omgang wel degelijk verschralen. Bij zijn uitleg van psalm 25 merkt Luther op dat er een dubbel gebruik van Gods Woord is: een uitwendig, zichtbaar gebruik, en een vruchtbaar doordringen tot de kern. Bij het eerste gebeurt er niks met je. Het evangelie 'doet' je niets, geeft zijn geheim niet prijs. Bij het tweede gebeurt er wél wat. Dan gaat het evangelie voor je open en raakt het je, dan wordt het geheimenis openbaar, dan komen de Vader en Christus tot je om woning bij je te maken (Johannes 14:23) Ziedaar de verborgen, de vertrouwelijke omgang met God: mogen ervaren dat God in je leven komt wonen.

Van zulke omgang met God legt psalm 25 getuigenis af. Hier leeft iemand metterdaad met het geheim van Gods aanwezigheid. Luther legt altijd weer de nadruk op het ontdekken van het geheim van Gods genade. Dat vind je ook met zoveel woorden in psalm 25. Zie de verzen 6/7 en 11 en 18. Daar spreekt een mens zich uit die heeft ontdekt dat de HEER een God van genade is. Maar de vertrouwelijke omgang met God is ongetwijfeld breder. Psalm 25 legt getuigenis af van een levenswandel, waarin het geheim van Gods aanwezigheid in veel meer opzichten oplicht. Er is ook het bidden om leiding, vers 4/5, om bevrijding, vers 15-17,20. Wie het geheim van God heeft leren kennen schuilt bij God, vers 20, richt zijn oog op de Heer, vers 15, vgl. vs 1. Maar dat 'het oog richten op de Heer' houdt ook in het nadrukkelijk vragen om onderricht, vs 5, om bekend te worden met Gods wegen, vs 4, met God zelf. Dat vraagt een geduldig en zorgvuldig bezig zijn met zijn heilsgeschiedenis, vs 6, zijn wetten, vs 10. De concrete vertrouwelijke omgang met God waarvan psalm 25 getuigenis aflegt, zou dan ook ondenkbaar zijn als God zichzelf niet had doen kennen in Israëls rijke traditie! Die resoneert hier! Dat betekent, dat ook wij alleen maar vertrouwelijk kunnen omgaan met God, wanneer wij teruggrijpen op Gods openbaring, eerst in de geschiedenis van Israël, en toen in die van Jezus Christus. Daar heb je het weer: wij kunnen niet met God omgaan buiten het Woord van Oude en Nieuwe Testament om. Vandaar dat Luther de Bijbel in het Duits vertaalde, opdat ieder, maar dan ook ieder christen het Woord zelf zou lezen en God zelf, via de bemiddeling van dat Woord, zou leren kennen. Alleen: dat Woord wil dus iets doen met ons. Via dat Woord wil God metterdaad aanwezig zijn in ons leven, zo, dat wij bij Hem schuilen, ons door Hem laten leiden, ons oog op Hem richten, naar Hem luisteren, enzovoorts.

Dat dubbel gebruik van Gods Woord zult u wel herkennen. Aan de ene kant dat het je niks doet, dat het je binnenste niet raakt, dat gevoel dat je geen toegang hebt tot het geheim. Akelig, maar soms heel reëel. Aan de andere kant dat lokkende perspectief van Gods aanwezigheid in je leven, van het wandelen met God, van het innige vertrouwd raken met Hem in heel je leven. Is dat niet om naar te verlangen? Is dat ook niet waar wij mensen ten diepste behoefte aan hebben? In deze psalm staat de verbondsomgang met God tegenover de eenzaamheid van de angst, vs 16, 17, 22. Het gaat hier dus om het heil zelf. Wij praten hier niet over iets dat gemist kan worden in het christelijk leven. Het betreft hier iets om je handen naar uit te strekken, juist als je eraan tekort komt. Hiervoor bidden wij nu om de Geest, om deze vertrouwelijke en verborgen omgang met God te leren kennen. Er zijn ook middelen voor die benut moeten worden. Ik ga er een volgende keer mee verder. Nu besluit ik met een citaat uit een overdenking over psalm 25:14 van de grote Nederlandse theoloog Van Ruler."Men moet scherp opletten. Men moet stil en geruisloos leven om God, werkelijk Gòd te vinden. Met moet daarvoor aandachtig en eerbiedig zijn. Een geheimenis voltrekt zich, vlak bij ons ... : de aanwezigheid en de bezigheid van God die wonderen werkt, het heil op de aarde schept, een mens redt uit de schuld en uit de nood, de wereld bestemt voor het rijk der heerlijkheid. ... De Heilige Geest moet er ruimte, stilte en aanbidding voor scheppen in ons hart. Dat is de vreze des HEREN." (A.A. van Ruler, Over de psalmen, 100).

Amen