Preek over Lucas 15:1-10

Vanmorgen vraag ik uw aandacht voor de verontwaardiging die je als mens kunt voelen bij het zien van de gemene dingen die mensen elkaar aandoen. Een tijdje terug waren er drie momenten in één week waarop ik er mee geconfronteerd werd. In de stad was ik er getuige van, dat een man een broodje pikte uit een broodjeswinkel, zo gewiekst dat ik er amper erg in had. Wat me pas echt trof, was dat even later een man uit die broodjeszaak kwam sprinten, de dief achterna, in machteloze woede. Wat bleek? Hij had de dief al eerder betrapt, en werd razend toen ´m die streek wéér geleverd werd. Terzelfder tijd vertelde iemand me dat een man, ook razend van woede, met z´n auto over een fietspad achter jongens aanjoeg: ze hadden voor de tweede of derde keer zijn autospiegels vernield. Het derde moment was, toen ik hoorde dat bij een van onze oudste gemeenteleden was ingebroken. Onze broeder bleef ontredderd in de chaos achter, en was een belangrijk bedrag aan euro´s kwijt. Drie momenten van verontwaardiging: wat doen mensen elkaar toch aan! Momenten ook dat je zou willen dat zulke gemeneriken worden aangepakt. Ik dacht eraan terug toen ik bij Joodse rabbi las, dat je daarom met het christelijk geloof niet uitkomt. Hij verwees naar Christus die at met tollenaars en zondaars en merkte op, dat dat nou ondermijnend werkt voor de moraal. Allemaal lief en aardig, maar een samenleving is meer gediend met veel blauw op straat, en een Christus die winkeldieven, vandalen en inbrekers duidelijk maakt dat het niet kan wat ze doen. Hou alsjeblieft op met dat christelijk hameren op het aambeeld van de vergeving en de genade, en geef mensen die bij een oude man geld weghalen liever een pak slaag. Het zou me niet verbazen als dat veel mensen, ook onder ons, uit het hart gegrepen is. Want die verontwaardiging kom ik veel tegen, bij ouderen én jongeren. Heeft die Joodse rabbi een punt? Voel ik meer afstand tot Jezus dan een christen past?

Het geeft in elk geval aanleiding om gespitst te luisteren naar Jezus´ verdediging van zijn gedrag. Die is voor de verontwaardigde Farizeeën en Schriftgeleerden bestemd, maar laten we er eens van uitgaan dat wij Hem bij Van der Valk zagen eten met die inbreker, die vandaal en die winkeldief. Zouden ook wij dan niet sputteren, en eerder de kant kiezen van die Joodse rabbi met zijn pleidooi voor een pak slaag voor boosdoeners in plaats van genade? Beschouw dus die twee gelijkenissen - over het verloren schaap en de verloren penning, met Jezus´ eigen commentaar daarop - als een verweer van Jezus tegenover óns. Ik begin bij de plechtige verklaring waarop Hij beide gelijkenissen laat uitlopen, over "vreugde in de hemel over één zondaar die tot inkeer komt." Wat zegt Hij daarmee? In elk geval dit, dat Hij die mensen waarmee Hij eet, zondaren vindt, en dat God er blij mee is als zij tot inkeer komen. Daarmee geeft Jezus te kennen, dat Hij onze verontwaardiging over die gemene dingen deelt, en dat Hij minder soft is dan we Hem ons soms voorstellen. In die verontwaardiging die vandaag de dag weer vrijer mag worden uitgesproken, is een reactie waarneembaar op een periode van gedogen en onverschilligheid. Te lang is gesuggereerd dat alles maar kon, en werd eindeloos veel goedgepraat en verontschuldigd. Ongemerkt, denk ik, is in samenhang daarmee in de kerk van Jezus het beeld gevormd van de grote ´gedoger´. Zijn eten met inbrekers, vandalen en winkeldieven werd geïnterpreteerd als de uitbeelding van de eindeloze rek die er bij God inzit. Niet toevallig hoorde je in de kerk dan ook steeds minder de woorden ´zonde´ en ´bekering´. Maar Jezus zegt het van mensen in ronde woorden: "Jij bent een zondaar." Hij heeft voor hen de boodschap: "God is blij met uw bekering!" Mij dunkt: willen wij als navolgers van de Here Jezus nog iets te vertellen hebben dat de moeite waard is voor deze wereld, dan moeten we dit waardeoordeel van Hem weer voor onze rekening nemen: mensen die boze dingen doen zijn zondaren, en God is blij als ze zich bekeren.

Ja, en dan kunnen we zelf niet buiten schot blijven. Er zit toch wel ironie in dat gezegde van Jezus "dat er in de hemel meer vreugde zal zijn over één zondaar die tot inkeer komt dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen inkeer nodig hebben." Die negenennegentig, dat is dan zeker de kerk, en daar zit het wel snor. Ja ja… Maar in werkelijkheid kunnen we dat natuurlijk niet volhouden. Zeker niet in aanwezigheid van Jezus met zijn enorme uitstraling van zuiverheid. Ik bedoel dit. Soms denk ik dat ik aardig kan fietsen. Maar als ik échte wielrenners bezig zie, dan ken ik m´n plaats weer. Zo is het ook op het gebied van ´rechtvaardig´ zijn. ´t Lijkt misschien heel wat, in de kerk. Maar als je jezelf naast Jezus zet, dan voel je je een aantal niveaus zakken. Neem nou de seksuele moraal die Jezus predikt en uitstraalt. Dat is toch een ander verhaal dan de vrijheden die mensen zich op seksueel gebied permitteren, en de toenemende mate waarin men dat - ook binnen de kerk - gewoon gaat vinden. Hebben wij geen reden om eerlijk toe te geven dat wij daarin eerder met onze tijd meegaan dan dat wij Jezus volgen? Of dat andere grote item: de bereidheid om met je geld anderen te dienen. Als we onszelf plaatsen in de zuivere uitstraling van Jezus, die in zijn eigen levensstijl zo waar maakte dat het zaliger is te geven dan te ontvangen, voelen we ons dan nóg bij de club van negenennegentig rechtvaardigen horen? Ik wil maar zeggen: ook, en misschien zelfs in de eerste plaats voor onszelf, is het goed als we het ons door Jezus laten zeggen: we zijn zondaren, en God is blij met ons als we tot inkeer komen. Pas dan hebben we recht van spreken als we aan onze verontwaardiging over zo´n inbreker lucht geven. Jezus wil een kerk die zelf weet heeft van zonde en van tot inkeer komen, en die dan ook in de wereld de woorden ´zonde´ en ´bekering´ niet vermijdt.

En toch: dat tafereel bij Van der Valk…. Met die uitstraling van zuiverheid is dus niet alles gezegd. Er moet van Jezus ook een onvoorstelbare liefde zijn uitgegaan. De liefde van de herder, die erop uit trekt om het verloren schaap te zoeken. De liefde van de vrouw die al haar afspraken afzegt omdat ze haar verloren penning zoekt. Dat is dus de andere kant: vechten, alles op alles zetten voor die inbreker, die winkeldief, die vandaal. Niet gedogen, juist niet. Hen niet onverschillig prijs geven! Nee, weten dat het echt niet kan, en diep voelen dat zulke mensen verloren zijn voor de maatschappij en voor God, en dan vanuit die vreselijke wetenschap het behoud van mensen zoeken. Dat heeft Jezus gedaan. Hij is tot op het kruis gegaan voor mensen, omdat Hij zag hoe verschrikkelijk verloren ze waren. Jezus had de mensen lief, niet door te zeggen: "´t Valt wel mee met jouw zonde, hoor!", maar door te zeggen: "Jij bent hartstikke verloren, en dat vind Ik zo erg dat ik alles doe om jou terecht te brengen." Zouden die hoeren en tollenaars echt gedacht hebben: "Toffe vent, die Jezus, die doet tenminste niet moeilijk!"? Hou toch op. Ze moeten het, juist aan tafel met Jezus, diep geweten hebben: "Wij zijn zondaren." En het zal enkel en alleen dankzij die tomeloze, liefdevolle inzet van Jezus zijn, dat ze loskwamen van het kwaad. Je omwenden van het duister naar het licht, dat kan alleen als het echt licht wordt in je leven.

En zo behelst het evangelie van Jezus Christus dus een dubbele boodschap: die van zonde én van genade, die van zuiverheid én van liefde, die van wet én van evangelie. Is dat het niet, waardoor een christenmens uiteindelijk toch de Joodse rabbi passeert, en zwicht voor Jezus? Die verontwaardiging over de gemene dingen, ja, die moet er zijn. Maar wat buitengewoon als die uitwerkt in die hartstochtelijke inzet en liefde van de herder, van die zoekende vrouw. Wij, als kerk, laten we alstublieft weer leren om mensen als zondaren te gaan zien, en de noodzaak van bekering niet te verzwijgen. Maar laten we dat alstublieft alleen maar doen vanuit die brandende hartstocht die Jezus gedreven heeft tot op het kruis. Als wij het kwaad gedogen, kunnen we ook makkelijk op onze stoelen blijven zitten. Maar als we écht Jezus volgen en onszelf bij hem aan tafel laten nodigen, overweldigd door zijn liefde, dan kan het niet zo zijn dat de verlorenheid in deze wereld ons onverschillig laat.

Amen