Preek over Psalmen 104

Het elfde gebod? Aan de markt in Eindhoven vindt u een restaurant dat heet "Bistro ´t elfde gebod - Gij zult genieten!" Typisch Brabants, zo iets. Wie goed luistert hoort er misschien iets van kritiek op de kerk in, zo van: "Alles goed en wel met de tien geboden: zorg dat er ook nog iets te genieten valt." Staat de kerk afwijzend tegenover genieten? Soms wel. In het oude testament wordt al kritiek op te grote lichtzinnigheid gegeven: "Het is beter te gaan naar een huis van rouw dan naar een huis van feestgelag. ... Verdriet is beter dan lachen, want bij een treurig gelaat is het met het hart goed gesteld." (Prediker 7: 2, 3) Nog sterker in het NT, vgl. II Tim.3: 4: in de laatste dagen komen er mensen "met meer liefde voor genot dan voor God." Over deze laatste tekst wil ik deze zomer óók preken. Maar eerst toch een preek over Genieten! (met uitroepteken). Er is namelijk in het christelijk geloof absoluut plaats voor genieten, meer dan je denkt, misschien wel met meer recht dan als je Christus niet kent. Ik neem mijn uitgangspunt in psalm 104, die in vers 26 heel verrassend spreekt van het spel van God.

Een spelletje doen: dat zou je bij God niet verwachten. Toch staat het er echt. Het woord dat gebruikt wordt duidt lachen aan (Psalm 2: 4; Habakuk 1: 10), amusement (Richteren 16: 25, 27), kinderspel (Zacharia 8: 5), een grap (Spreuken 26: 19), dansen (II Samuël 5: 5, 21). Wat betekent het, dat er staat dat God de Leviathan gemaakt heeft om er mee te spelen? a. De Leviathan is een mythisch zeemonster, te vergelijken met het "monster van Loch Ness". Daarmee doe je geen spel. Een ontmoeting met hem is bittere ernst. Bij God wijkt die ernst. Het wordt minder gewichtig. God lacht om de Leviathan. Misschien dat die nu ook eens om zichzelf kan lachen. De werkelijkheid wordt minder bedreigend. b. Niet alles in de schepping is doelmatig, levert wat op. Met een spelletje verdoe je tijd, is onze ervaring (tot midden in de nacht legpuzzels maken, of computerspelletjes doen!) God verdoet om zo te zeggen tijd! Zo blijkt dat het belang van efficiënt zijn betrekkelijk is. God zelf amuseert zich: Hij beleeft genoegen aan zijn schepping. Hij geniet! Dat zegt wat!In het evangelie zelf zit de relativering van de ernst en van de doelmatigheid.

Als Jezus de kinderen tot zich laat komen kritiseert hij de afwerende houding van de volwassenen, Marcus 10: 13, 14. Die volwassenen vinden het maar niks, Jezus´ bemoeienis met kinderen. Het is niet ernstig genoeg. Zo is de oudste zoon in de gelijkenis niet te porren voor het feest rond de terugkeer van de jongste (Lucas 15), en stoort Davids vrouw Michal zich aan zijn gedans (II Samuël 6: 20, 21). Luther zegt: de duivel is een zuurpruim. Hij maakt alles loodzwaar. Het komt van de boze als er niets meer te genieten valt en alles pure ernst wordt. Daar word je depressief van! "De duivel wil dat wij gedeprimeerd zijn. Zoek gezelschap, ga kaartspelen, dansen, wanneer de duivel je plaagt!"

Niet alles hoeft doelmatig te zijn. Bijbels gesproken ´verdoe´ je je tijd niet als je even niet productief bent. We missen veel van Gods bedoeling met de schepping als we ons niet meer ´zomaar´ kunnen amuseren, als het spel ons vreemd wordt. In Zacharia 8: 4, 5 een verrassend beeld van de grote toekomst: oude mensen en spelende kinderen. Beide categorieën staan voor het niet-efficiënte, het niet-productieve. Als zo de toekomst is, ´speel´ daar dan vast op in! Onze doelmatig ingerichte wereld heeft en laat je er de tijd niet voor. Biedt daar weerstand aan. Er is meer dan werk!

Genieten is een kunst. ´t Gaat vaak om kleine dingen. Zie van dingen de schoonheid in. Kunst is belangrijk. En humor! Neem er de tijd voor. Een mens die geniet verdoet zijn tijd echt niet! Zet af en toe het werk aan de kant. Neem vrij! Geniet van de wijn die het hart verheugt (Psalm 104: 15). De leus "Geniet - maar drink met mate!", is bijbels zeer te verantwoorden.

Het spreekt niet vanzelf dat je kunt genieten. Het woord ´depressief´ viel al: een kenmerk van depressiviteit is, dat genieten onmogelijk is geworden. Daarnaast geldt, dat mensen ook zo gewond kunnen zijn door het leven dat ze niet meer kunnen genieten. Het leven is soms echt bittere ernst. Het is genade als een mens daar af en toe weer even bovenuit kan zien. Daar is het evangelie ook voor. Frappant is dat Paulus in I Cor.15: 55 de dood uitlacht ("Dood, waar is uw overwinning, dood waar is uw prikkel?"). Die woorden zijn gemakkelijk te groot voor een mens. Maar ze staan toch maar in de bijbel. Dat belooft wat. God belooft ons dat ook wij eens de angst en het verdriet over de dood kwijt raken. Het spel met de Leviathan staat model voor Gods overwinning op alle kwaad. Bid er dus om dat mensen de genade krijgen dat ze kunnen genieten. Het hoort bij het kennen van God.

Amen