Preek over 2 Petrus 3:18

De preek van vorige week zondagmiddag over het thema 'Gods evenbeeld worden' was vrolijk getoonzet. Ik heb benadrukt dat we veel van God mogen verwachten. God drukt Petrus en Thomas niet alleen aan zijn hart, maar werkt er ook aan dat zij over hun mislukking heen groeien en een goede kerkleider en een vurige verkondiger worden. Zo ook wij. We zijn bedoeld om op God te lijken, en daar komt door de zonde veel te weinig van terecht. Maar nu is God ons niet alleen in die zin genadig, dat Hij ondanks alles van ons houdt, maar ook zo, dat er alsnog iets van ons terecht komt. Daardoor zullen God, anderen en wijzelf blij met onszelf kunnen zijn.

Daarover nu verder. Zondag 33 heeft het over 'bekering', en dat betekent: een ander mens worden. Voor ik daar heel praktisch op in ga, wil ik echter eerst aanknopen bij een vraag die gesteld is. Was de preek niet te optimistisch? Dat er zoveel van ons terecht komt - is dat wel waar? Wordt dat niet in de praktijk weersproken? Neem nu antwoord 89: 'steeds meer de zonden haten en mijden.' De praktijk leert dat je soms geen steek verder komt, of zelfs als maar vaster aan je slechte gewoontes komt te zitten. Wat moeten we daarvan denken?

Het is goed om hierbij goed te onderscheiden tussen geestelijke groei en psychische groei. Ik maak gebruik van het onderscheid tussen geest, ziel en lichaam dat Paulus maakt in I Thess.5:23. Met het lichaam bedoelt hij hier de fysieke kant van ons leven. De ziel staat voor de psychische dimensie, bv onze gevoelens en onze emoties. De 'geest' (Latijn: spiritus) tenslotte heeft te maken met onze spiritualiteit, onze verhouding tot God. Welnu, in alle drie die opzichten kunnen we groeien. Er is lichamelijke groei. Er is spirituele groei, de ontplooiing van onze verhouding tot God. En er is psychische groei: het ontwikkelen van onze persoonlijkheid, het psychisch 'rijp' en 'volwassen' worden. Dat onderscheid is belangrijk. Een mens kan psychisch heel rijp zijn, en toch in de verhouding met God aan het begin staan. Ook omgekeerd: een mens kan stagneren in zijn psychische ontwikkeling, en tegelijk heel veel van God houden. Die twee ontwikkelingen staan niet geheel los van elkaar. Soms belet ernstige stagnatie in iemands psychische ontwikkeling ook zijn of haar groei in de relatie tot God. Bijvoorbeeld: iemand heeft nooit een echte gehechtheid aan zijn/haar vader gekend. Dan wordt het ook moeilijk om God als Vader te omhelzen. In dat geval moet er aan het psychische gewerkt worden, om ook in het geestelijke verder te komen. Maar blijf die twee dimensies uit elkaar houden. Ze hebben hun eigen betekenis. Verwar ze niet met elkaar. Meet ook niet iemands 'spirituele' groei af aan zijn of haar psychische ontwikkeling. Iemand kan bijvoorbeeld een rijp christen zijn en toch aan nicotine verslaafd zijn. Bega niet de fout om zo iemand vanwege dat laatste - dat met de psyche te maken heeft - aan te spreken op zijn of haar verhouding tot God!

Nu verder over die 'groei in het geestelijk leven'. Hoe gaat die in zijn werk? Ik duid het op de notitie al aan: het is 'steeds meer uit het geloof gaan leven'. In II Petrus 3 staat het zo:
Met 'kennis' wordt natuurlijk niet alleen verstandelijke kennis bedoeld. Het gaat om 'bekend, vertrouwd zijn met'. Ofwel: die groei heeft te maken met 'groeien in de relatie'. Het gaat erom dat je de Heer Jezus steeds beter leert kennen, steeds vertrouwder met hem wordt. Want zonder Hem kun je niets doen - Johannes 15! Alles draait erom dat wij in verbinding leven met Hem. Staan wij op onszelf, dan komt er niets van ons terecht. Toegepast op 'een ander mens' worden: zolang wij op onszelf blijven, in onszelf opgesloten blijven, worden we nooit een ander mens. Veranderen doen we alleen, als we ingroeien in de relatie met Christus. Anders gezegd: als we steeds meer onder het beslag van zijn genade komen. Want een mens is niet in één klap afgestemd op het leven uit genade en vergeving. Het 'oude' leven dat zich richt op zelfrechtvaardiging is taaier dan je denkt! Ziehier de diepste oorzaak van stagnatie in ons 'spirituele' leven: dat we nog niet echt uit Gods genade leven, dat we opgesloten zitten in onszelf. We kunnen bevangen zijn door onze drang om 'geestelijk' te presteren, of - van de weeromstuit - geobsedeerd raken door ons falen, door ons tekortschieten. Juist die mismoedige ervaring dat de zonde zo ontzettend hardnekkig is, kan maken dat we opgesloten raken in onszelf. Wat is dan de remedie? Consequent je toevlucht nemen tot de Here Jezus, streven naar een steeds grotere inniger band met Hem. Denk aan de zin uit het belijdenisformulier: "Je leven buiten jezelf in Christus zoeken."Luther vergelijkt het met een proces van revalidatie. Je hebt een nieuwe heup gekregen en je moet opnieuw leren lopen. Wat een ramp: je durft niet, je bent bang om te vallen, alles voelt stijf. Hoe meer je het probeert, hoe slechter het gaat. Dat maakt uiterst mismoedig. Maar let op. De dokter komt langs. Hij lacht. Hij zegt: "Dit komt goed! Echt, ik beloof u dat u weer goed leert lopen. Ik zal u een trucje leren." En dan komt het. Als je je dan verlaat op de belofte van de dokter, dan doet wat hij zegt, dan kom je over die mismoedigheid heen. Het gaat er dus om dat je uit jezelf komt en je aandacht richt op de dokter. Zo is het met ons geestelijk leven ook. Zolang we letten op onze zonden en ons falen worden we hoe langer hoe mismoediger. Dan blijven we opgesloten in onszelf. Maar nu komt de dokter langs. Dat is Jezus. Luther maakt hier gebruik van een beeld dat in de vroege kerk al geliefd was. Men ontleent het aan Exodus 15:26 en Lukas 5:31:
Zo is Jezus dus de arts die ons, mismoedige, in onszelf opgesloten zondaren, komt opbeuren. Hij lacht en Hij zegt: "Het komt goed!" Hij draagt ons op geregeld het avondmaal te vieren, niet in het gebed te verslappen enzovoorts. Dat staat ons te doen: hoe langer hoe meer op arts Christus te vertrouwen en Hem toe te laten in ons leven. Dan worden we een ander mens - echt!PraktischEen ander mens worden. Daarover gaat het in zondag 33. Hoewel: gaat het hier niet over iets veel concreters - over 'bekering' en goede werken doen? Inderdaad: de Catechismus wil het hebben over onze levensstijl. Het woord 'bekering' kun je gerust letterlijk nemen: je komt er achter dat je de verkeerde weg bent ingeslagen en je keert om. Bijvoorbeeld: je leeft egoïstisch, en je gaat het anders doen. Je rommelt met zwart geld en zweert dat af. Je bent gewend om te werken met smoesjes en hele en halve leugentjes, en je ziet in: dat moet zo niet langer. Je zet het bij het stappen op een zuipen en komt tot de slotsom: ik moet anders gaan leven. Dus: dingen anders gaan doen; andere dingen gaan doen. Ja, maar nu zegt de Catechismus: enkel de dingen anders gaan doen, dat is het nog niet. Want je kunt heel eerlijk zijn en nooit een glaasje teveel drinken, terwijl je een boos, nijdig hart hebt. Het gaat er dus om dat je met heel je hart omkeert. Met andere woorden: de echte, radicale bekering houdt in, dat je 'een ander mens wordt'. En dát begint ermee dat je - blij wordt. Zie HC vraag en antwoord 90:
Ogenschijnlijk heeft dat weinig met die goede werken te maken? Niettemin.... Iemand heeft gezegd: "Een vrolijk mens is een goed mens." (A.A. van Ruler) Hoe waar is dat! Denk maar aan de vrek Scrooge in het beroemde Kerstverhaal van Charles Dickens. Eerst was hij een ontevreden, bang, wantrouwend mens. Daardoor kwam er niks goeds uit zijn handen. Maar toen hij na zijn visioenen opgelucht zijn laatste kans greep, veranderde alles. Hij veranderde in een blij mens, en werd toen ook aangenaam voor zijn medemensen. Het is waar: "Een vrolijk mens is een goed mens."

Zo wordt dit de grote vraag, als je je wilt bekeren en een ander mens wilt worden: hoe staat het met jouw blijdschap in God? Hoe sta jij tegenover God? Als je bang bent voor Hem, of kritiek op Hem hebt, of Hem saai vindt, dan zal er weinig terecht komen van 'een ander mens worden'. Dan kun je nog zoveel 'goede werken' doen, maar dan komen ze niet voort uit 'geloof'. Maar wanneer je God echt leert kennen zoals Hij in Christus is, dan zul je blij met Hem worden. En kijk dan eens wat er gebeurt! Dan komt er energie vrij voor werkelijk goede werken, die zij tot eer van God. En zo kom ik weer terug bij wat ik eerder zei: het gaat om die relatie, om het groeien in de genade en de kennis van Jezus Christus. Het gaat erom dat je je mismoedigheid overwint en je blij laat maken door de bemoedigende aanwezigheid van arts Jezus Christus. Zijn genade kan en zal je opmonteren, en uit die blijdschap groeit jouw nieuwe mens.

Een kleine oefening. Denk aan een fout die je maakte. Vul die in in het desbetreffende vakje. Denk vervolgens aan de stemming waarin je toen verkeerde. Denk aan dingen als 'angst', 'boosheid', 'ergernis', 'jaloezie'.Vul nu ook vakje 'stemming' in. Kijk of je verband vindt tussen die twee, stemming en fout. Fout, zondeStemmingWe inventariseren de stemmingen. En nu brengen we vervolgens de les van de revalidatie in praktijk. De dokter komt binnen. Hij lacht. Hij feliciteert je en zegt: "Het komt helemaal goed met jou." Laat je blij maken. En verander.Aan de kerkgangers werd de volgende notitie aangereiktCATECHESEDIENST VAN NGK EINDHOVEN OP ZONDAGMIDDAG 29 APRIL 2007Onderwerp: Een ander mens worden (Heidelberger Catechismus zondag 33)Schriftlezing: Johannes 15:1-8; II Petrus 3:18Zondag 33 sluit direct aan bij vraag en antwoord 87 van zondag 32 (besproken 22 april):Kunnen dan zij niet behouden worden die in hun goddeloos, ondankbaar leven volharden en zich niet tot God bekeren? In geen geval.Vraag 88 pakt dat thema 'bekering' op: "Uit hoeveel delen bestaat de bekering?"Let erop dat ook het thema 'geloof' weer opduikt. Het stond eerder in de catechesediensten centraal, en komt terug in vraag en antwoord 91. "Wat zijn de goede werken? Alleen die uit een echt geloof gedaan worden."Daarmee is de toon gezet. Een ander mens worden = steeds meer uit het geloof gaan leven. 2. SAMENVATTING ZONDAG 32Vraag en antwoord 88Uit hoeveel delen bestaat de bekering?Uit twee delen: de afsterving van de oude mens en de opstanding van de nieuwe mens.Vraag en antwoord 89Wat is de afsterving van de oude mens? Het is - een oprecht berouw hebben dat wij God door onze zonden vertoornd hebben- het steeds meer haten en mijden van de zonden.Vraag en antwoord 90Wat is de opstanding van de nieuwe mens?Het is - een innige blijdschap in God door Christus, en- lust en liefde om naar de wil van God in alle goede werken te leven.Vraag en antwoord 91Wat zijn de goede werken?Alleen die gedaan worden- uit een echt geloof,- volgens der wet van God,- tot zijn eer.

Luther vergelijkt de 'opstanding van de nieuwe mens' met een proces van revalidatie. Daarbij gaat het er volgens hem om, dat de 'patiënt' zich vastklampt aan de belofte van de dokter dat alles goed komt en dat hij diens instructies opvolgt. Wat is de waarde van die vergelijking?

Amen