Preek over 1 Korintiërs 10:16, 17

De Rooms Katholieke kerk duidt de viering van de mis ook wel aan met het woord 'communie'. Denk aan de bekende uitdrukking ' je eerste communie'. Het woord is verwant aan woorden als 'communistisch' en 'communicatie'. In allemaal draait het om hetzelfde: gemeenschappelijkheid. Vandaar dat dit woord zo van toepassing is op het avondmaal. Want ook daarin is gemeenschappelijkheid de kern. Het is een maaltijd, dat wil zeggen: je eet en drinkt niet in je eentje, maar vormt met elkaar een gemeenschap. En je eet en drinkt het lichaam en bloed van Christus, dat wil zeggen: je krijgt gemeenschap met Christus. Paulus zegt het zó in I Korintiërs 10:16 en 17: we worden één gemaakt met het lichaam en bloed van Christus, en zo vormen we samen één lichaam.In de Catechismus valt vooral nadruk op het eerste, de gemeenschap van de gelovigen met Christus. Zie zondag 28 vraag 75: het gaat in het avondmaal om deel krijgen aan zijn offer. Met andere woorden: het avondmaal brengt ons in relatie met Christus. Stel het je zo voor: Christus staat voor je en legt zijn handen op je en zegent je en zegt: "Mijn offer heb ik voor jou gebracht." Dat is de gemeenschap met Christus die het avondmaal wil uitbeelden.

De Catechismus gebruikt in antwoord 76 een opzienbarend uitdrukking: "vlees van zijn vlees en been van zijn been". Die komt uit Genesis 2:23, waar de eerste mens van de eerste vrouw zegt:
De Catechismus durft wel, door dit over te brengen op onze relatie met Christus! Hij vergelijkt dus de relatie tussen Christus en ons met die tussen man en vrouw. Het betreft échte gemeenschap! Er is dus geen sprake van, dat het avondmaal de herdenking van een dode is. Het gaat om de relatie met de opgestane Heer in de hemel, die zichzelf voor ons geofferd heeft. Maar hoe moeten we ons die relatie voorstellen? De Catechismus doet een gouden greep door hier op de Heilige Geest te wijzen. Het is de Geest die via het Avondmaal de relatie tussen Christus en ons in stand houdt. Wanneer wij Avondmaal vieren, verbindt de Geest ons met Christus en met zijn offer. De Geest is immers de Geest die ons in contact, in aanraking met God brengt. Denk aan de woorden van de zegen:
De Rooms Katholieke Kerk heeft altijd benadrukt dat er reële 'communie' is als wij avondmaal vieren. Maar daarbij stelde men het zich zo voor, dat het brood 'veranderde' in het lichaam van de Heer, zodat je dat ook echt 'opat'. Op de meest letterlijke manier werd je dan één met Christus en zijn offer; het ging om zo te zeggen 'in je zitten'. Calvijn wilde van die theorie niets weten, maar bleef voluit erkennen dat het avondmaal éénwording met Christus uitbeeldt. Hij heeft voorgesteld, om daarbij aan het werk van de Heilige Geest te denken. Prachtig is dat. Zo kun je je er iets bij voorstellen. De Geest wil inderdaad de afstand tussen God en ons overbruggen. Hij maakt, dat Christus jou als het ware aanraakt en zegent met vergeving en genade. Daarbij maakt de Geest gebruik van het sacrament. Dat zegt iets over zowel de Geest als het sacrament. Wat de Heilige Geest betreft: Hij werkt niet buiten Woord en sacrament om! Wil je iets merken van de Geest? Gebruik dan eerbiedig de middelen waarvan Hij zich bedient - de prediking van het evangelie en de bediening van Doop en Avondmaal. Maar omgekeerd is het ook belangrijk om bij het gebruik van de sacramenten te beseffen, dat wij de Geest nodig hebben. Wanneer zal de Avondmaalsviering brengen wat je ervan verwacht? Alleen als de Heilige Geest het contact tussen Christus en jou tot stand brengt. Bid dus bij de viering van het Avondmaal om de werking van de Geest. Hij wil de gemeenschap tot stand brengen tussen Christus en jou. Hij wil ook de onderlinge gemeenschap tot stand brengen. Vgl. I Korintiërs 10:17: "Omdat wij allen deel hebben aan het ene brood, zijn wij, hoewel met velen, één lichaam."

Ik rond dit gedeelte af met nog een opmerking over het woord 'gedenken'. Juist omdat er met zoveel nadruk door Christus wordt gezegd "Doe dit tot mijn gedachtenis," hebben velen de indruk, dat het bij het Avondmaal vooral om het herdenken van het verleden gaat. Echter, in de lijn van de Catechismus legde ik zo-even alle nadruk op de relatie met Christus in het heden. Hoe zit dat? Wel, het woord 'gedenken' betekent in de Bijbel meer dan 'herdenken'. Het heeft de gevoelswaarde van ons 'denken aan'. Vgl. "Wil je aan me denken als ik examen doe?" Het woord 'gedenken' betekent dus: je concentreren op, je bezig houden met. Zo is in psalmen nogal eens sprake van het 'God gedenken'. Vgl. Psalm 63:7:
Als Christus zegt "Doe dit tot mijn gedachtenis" dan zegt Hij dus: "Denk aan Mij." Daarom is die gemeenschap, zowel de aanraking door Hem als de onderlinge gemeenschap, niet iets anders dan 'gedenken'. Door bij brood en wijn aan Hem te denken, je in het geloof op Hem te concentreren, wil de Geest het laten gebeuren: dat je door Christus aangeraakt wordt, en samen in Hem één gemeenschap vormt.Aan de bezoekers van de dienst is was de volgende notitie uitgereikt.CATECHESEDIENST VAN NGK EINDHOVEN OP ZONDAGMIDDAG 1 APRIL 2007Onderwerp: Communie Heidelberger Catechismus zondag 28Schriftlezing: I Korintiërs 10:16,17In de vorige catechesedienst kwam het eerste van de twee sacramenten aan de orde: de doop. Deze keer gaan we verder met het tweede sacrament: het avondmaal. Let op de overeenkomst tussen vraag 69 en vraag 75!

Vraag 69Hoe word je er in de Heilige Doop bij bepaald en van verzekerd, dat het enige offer van Christus jou ten goede komt?Vraag en antwoord 75Hoe word je er in het Heilig Avondmaal bij bepaald en van verzekerd, dat je deel hebt aan het enige offer van Christus, en aan zijn weldaden?Op deze wijze: Christus heeft mij en alle gelovigen bevolen tot zijn gedachtenis van dit brood te eten en van deze beker te drinken.Daaraan heeft Hij de belofte verbonden:

Vraag en antwoord 76Wat wil dit zeggen: het gekruisigde lichaam van Christus eten en zijn vergoten bloed drinken?Het betekent

3. GESPREKSVRAGEN* Bij de viering van het avondmaal (= de maaltijd van de Heer) valt veel nadruk op het 'gedenken', zie bv Lucas 22:19. Wat is dit 'gedenken' méér dan de symbolische handelingen?* In het verleden was het voor kerkmensen een overweging om op avondmaalszondag niet weg te gaan, om het avondmaal niet te missen. In hoeverre geldt dit ook voor ons?

Amen