Preek over Genesis 12:1-4 en Genesis 22:1-3 en Lucas 5:1-6 en Handelingen 20:35

Toelichting op de keuze van het onderwerpWaarom dit thema? Omdat veel gelovigen niet zo zeker zijn van hun geloof. Enkele jaren geleden werd niet voor niets vanuit onze kerk een weekend georganiseerd rondom het thema 'twijfel'. De onzekerheid die mensen in hun geloof ervaren kan bijzaken, maar ook hoofdzaken betreffen. In dat laatste geval is er veel mee gemoeid. Je zult maar onzeker zijn over het bestaan van God of over de toekomst ("is er wel iets na de dood?"). Alle reden om in de leerdiensten met dit thema bezig te gaan. Daar komt bij dat we in een tijd leven die gekenmerkt wordt door onzekerheid. Je bent niet zeker meer van je baan, van je pensioen, maar ook niet van de informatie die je krijgt. Verder zijn dingen die vroeger vast stonden ter discussie gesteld. Euthanasie? Geen denken aan, zei bijna iedereen 30 jaar geleden. Nu komen er zelfs steeds meer CDA en CU-stemmers die het zo zeker niet meer weten. Dat klimaat bepaalt ook het kerkelijk en christelijk leven. De tijd van de grote stelligheden is voorbij. Niet fietsen op zondag; geen vrouwen op de preekstoel; de Bijbel van kaft tot kaft Gods Woord - allemaal overtuigingen die zijn gaan wankelen. Ook dat geeft aanleiding om aandacht te schenken aan geloofszekerheid en -onzekerheid. Hoe stellig kunnen we nog zijn? Weten we nog wel iets absoluut zeker? Daarover wordt in onze tijd veel nagedacht. In deze preek doe ik daarmee mijn winst. Vanmiddag belicht ik één aspect: dat van de soort zekerheid die we nastreven.

Want wat blijkt? Dat je op verschillende manieren zeker kunt zijn. Er is een zekerheid die berust op cijfers. Bijvoorbeeld: kunnen we er zeker van zijn dat de pijlers van de brug over de Moerdijk niet zullen verzakken als de zware treinen van de HSL eroverheen rijden? Dat is een kwestie van meten en uitrekenen. Ingenieurs hebben op die manier vastgesteld dat we er niet zeker van kunnen zijn. Een heel andere vraag is of je er zeker van kunt zijn dat je partner van je houdt. Dat is geen kwestie van meten en uitrekenen. Is het een kwestie van gevoel? Ja, ten dele. Maar het heeft ook te maken proefondervindelijkheid. En met vertrouwen. Het is belangrijk om dit verschil in aanmerking te nemen bij het denken over geloofszekerheid. Het bestaan van God bijvoorbeeld: kun je daar zeker van zijn op grond van harde argumentatie? Dat heeft men in het verleden wel gedacht. Er waren maar liefst vijf Godsbewijzen in omloop. Ze golden als ontwijfelbaar. Is de Bijbel Gods Woord? Ook daarvoor voerde men harde bewijzen aan, bijvoorbeeld profetieën die 'uitkwamen'. Nog steeds streeft men op deze manier zekerheid na, vooral in de kringen van het fundamentalisme. Maar veel christenen denken in een andere richting. Zij menen dat je op deze manier slechts schijnzekerheden verwerft. Die Godsbewijzen zijn minder stevig dan het lijkt. En in de Bijbel staan profetieën die niet zijn 'uitgekomen'. Pas dus op als je je voor je zekerheid zo afhankelijk maakt van argumenten. Dat kan de onzekerheid doen toenemen! Komt de geloofszekerheid niet op een andere manier tot stand?

Ik vraag uw aandacht voor een heel andere benadering, die zekerheid ziet voortkomen uit het nemen van risico. Vandaar de lezingen uit de geschiedenis van Abraham. Opvallend is dat in zowel Gen.12 als Gen.22 Abraham zich in een riskante onderneming stort. Hij heeft geen garantie dat het goed afloopt. Toch lijkt hij zeker van zijn zaak. Zonder aarzeling gaat hij op weg naar het land dat God hem wijst en is hij bereid zijn zoon te offeren. Hoe zit dat? Kennelijk is hij overtuigd door wat God tegen hem zegt. Die opdracht, dat appèl heeft enorme overtuigingskracht. Vergelijk dat met wat over Jezus verteld wordt in Lucas 5. Ook daar wordt mensen gevraagd een risico te nemen. Er is geen enkele garantie dat ze wél vis zullen vangen als ze doen wat Jezus voorstelt. Integendeel: het lijkt een onzinnig idee. Toch doen ze wat Hij zegt. Geen gedelibereer; geen vraag om een teken of toelichting. Er is vastbeslotenheid: we doen het. Hoe dat kan? Petrus verklaart zijn besluit als volgt: "Als ú het zegt zal ik mijn netten uitwerpen." Daar heb je het weer: het woord van de Heer heeft overtuigingskracht. Bij zowel Abraham als Petrus heeft het met die stem te maken waarvan ze op een of andere manier zeker weten dat die van de andere kant komt. "Als u het zegt zal ik gaan, mijn zoon offeren, mijn netten uitwerpen."

Het is duidelijk dat alles hier draait om vertrouwen. Maar dat vertrouwen wordt gewékt. Die stem, dat appèl, is vertrouwenwekkend. Zo vertrouwenwekkend, dat mensen op gezag van die Ander het risico nemen, vastbesloten, stellig richting kiezend. Het is een wonderlijke combinatie, dat stellige stappen zetten op een weg vol risico. Maar is dat niet de christelijke geloofszekerheid? We gaan op weg om onwaarschijnlijke doelen te bereiken: gratis en voor niks vergeving van zonden; opstanding uit de doden; een nieuwe aarde; een God die onderweg voor ons zorgt. We hebben geen enkele garantie. Waarom zouden we deze weg van het geloof gaan? Vanwege die stem. Gaan omdat Jezus het zegt. Geloofszekerheid ontspringt aan het vertrouwenwekkende van zijn stem. Dat die stem vertrouwen wekt, dat is - alweer - geen kwestie van bewijzen, argumenteren. Dat is het niet nader te bepalen geheim van de vonk die overspringt. "Als ú het zegt." Let wel: dat is ook weer niet een blind vertrouwen. Jezus hééft iets waardoor Hij vertrouwen wekt. Die woorden van Hem zijn niet loos. Ze zijn gevuld met zijn daden, zijn overweldigende persoonlijkheid. Er zijn ook tal van getuigenissen die bevestigen dat je het gerust met hem wagen kunt. We worden gestimuleerd door tal van andere stemmen: "Luister nou maar; waag het met Hem. Aarzel niet." Er zijn bepaald goede redenen om op zijn gezag te geloven in God. Maar garanties - die zijn er niet.

Alle drie deze voorbeelden laten zien dat het erom gaat gehoor te geven aan die stem. Geloven: dat moet je doen. Niet wachten op garanties. Geloofszekerheid bestaat in het vastbesloten zetten van heel praktische stappen. Een voorbeeld. Paulus haalt in Handelingen 20 een woord aan van Jezus dat voor zijn levensstijl bepalend is geworden. "Geven maakt gelukkiger dan ontvangen." Is dat waar? We zullen het nooit weten tenzij we dat woord in praktijk brengen. Ga maar geven in plaats van ontvangen. Heel het vraagstuk van de geloofszekerheid ligt in deze tekst besloten. Dit woord is typerend voor Jezus. Echt wat voor Hem om zo iets te zeggen. Het is intussen riskant om te doen wat Hij zegt. Hoe kun je ooit tot zekerheid komen over de betrouwbaarheid van dit woord? Heel eenvoudig: doe wat Hij zegt. Breng het in praktijk. Dan zul je merken dat het waar is. Maar blijf niet aarzelen en afwegen. Zet die stap! Alle nadenken over de vraag of God bestaat en of er leven na dit leven komt is zinloos als u aan dit woord niet gehoor geeft. Met dit soort dingen begint het, geloven. En met dit soort dingen eindigt het. Bestaat God? We hebben geen enkele garantie. Maar wil ook niet 'hebben'. Gééf. Werp uw net uit. Ga op weg. Aarzel niet. Doe het. Omdat Hij het zegt.

Amen