Preek over Jesaja 57:14-16

Het is lang geleden dat ik in een preek mij het thema liet aanreiken door de Heidelberger Catechismus. Ik kom er nu weer toe, doordat ik getroffen werd door een verwijzing naar het eerste deel van het antwoord dat de Catechismus geeft op de vraag:."Wat is de opstanding van de nieuwe mens?"Antwoord 90 van zondag 33 begint met te zeggen:"Het is een hartelijke vreugde in God door Christus."Gezien het feit dat ik al enige tijd bezig was met bezinning over het thema 'blijdschap' vraag ik op deze avondmaalszondag graag uw aandacht voor dit Catechismusantwoord. Het bijzondere erin is, dat de Catechismus bij het nieuwe leven alleréérst denkt aan 'blijdschap'. Je zou zeggen, dat 'nieuw leven' in de eerste plaats iets is van 'niet meer zondigen'. Maar dat komt op de tweede plaats, en dan veel positiever geformuleerd:"Lust en liefde om naar de wil van God in alle goede werken te leven."Maar daaraan vooraf gaat dus volgens de Catechismus 'vreugde in God'. Daarmee begint nieuw leven, met blij zijn in God! Dat is een even verrassend als bijbels antwoord is. Daarom is het de moeite waard er nader op in te gaan.

Deze 'vreugde in God' staat in de Catechismus in tegenstelling tot het 'hartelijk leedwezen' over de zonde – zie antwoord 89. Dat is een bekend motief in de gereformeerde traditie. Als je belijdenis doet verklaar je, dat je wens om het avondmaal te vieren ermee gepaard gaat dat je een hekel hebt aan de zonde die je doet. Zondag 33 zegt: dat is nou wat Paulus in Romeinen 6 noemt het sterven van de oude mens. Je zegt in 'nee' tegen jezelf als zondaar. Je vindt het erg dat je zondigt. Je vindt het zelfs onoverkomelijk. Je wilt niks meer met je zonde te maken hebben. En inderdaad – dat is een houding die past bij het vieren van het avondmaal. De dood van Christus betekent immers dat God nee zegt tegen jouw zonde, een heel radicaal nee, dat erop uitloopt dat de zondaar niet meer mag leven voor Gods aangezicht. Want dat is de strekking van Christus' dood: Hij gaat staan in de positie van een zondaar en mag daarom niet meer leven voor Gods aangezicht. Avondmaal vieren betekent onder andere, dat je God in zoverre in dat oordeel bijvalt dat je dat 'nee' van God tegen de zonde overneemt. Je veroordeelt je eigen oude ik. Ziedaar de toon van ernst en verootmoediging bij de avondmaalsviering. Daar ontkomen we niet aan, waar we de dood van Christus vieren als de verzoening van onze zonde.

Toch is dit maar de helft. Het is waar: we ontkomen niet aan dit 'hartelijk leedwezen' over de zonde. Maar het is zeker niet de bedoeling dat we erin blijven steken. Tegenover dat berouw staat de blijdschap; tegenover het sterven van de oude mens staat het opstaan van de nieuwe; tegenover de dood van Christus staat zijn opstanding! Zoals Christus' dood inhoudt, dat God 'nee' zegt tegen de zonde, zo bezegelt zijn opstanding dat God de zondaar begenadigt en de zonden vergeeft en hem met een schone lei laat beginnen. Dat is zelfs de eigenlijke boodschap van het avondmaal: wij mogen met een schone lei beginnen. God begenadigt ons! Wij mogen leven, zonder dat we zijn kritiek en veroordeling te vrezen hebben! Kijk, dat is nu wat de Catechismus haarscherp aanvoelt: het nieuwe leven begint met blijdschap in God. Je kunt je oprichten; de schaduwen zijn verdwenen; de angst voor Gods oordeel is geweken. Je gaat niet meer dood van ellende, maar stapt de open ruimte van het leven binnen. De essentie daarvan is 'vreugde in God'. Let wel: die vreugde valt niet samen met 'vreugde in je vakantie', 'blijdschap over het slagen voor een examen' enzovoorts. Ze is ten diepste ook niet afhankelijk van leuke dingen in het leven. Ze gaat dieper. Ze is basaler. Ze hangt samen met het grondgegeven dat je om Christus' wil leven mág, en dat God je het leven gúnt, en dat je niet bang meer hoeft te zijn voor afwijzing door God. Dat alles is voorbij; Christus heeft die vloek gedragen! Met zijn opstanding breekt nieuw leven aan. 'Vreugde in God' is ten diepste opgewassen tegen moeiten en pijn in het leven. Ze bestaat in de diepe zekerheid: ik ga er niet aan kapot; God wil mijn léven!.

Heel mooi is de verwijzing van de Catechismus naar Jesaja 57. Met betrekking tot de Joodse ballingen in Babel zegt de HEER:Ik woon bij de verbrijzelde en nederige van geest, om de geest der nederigen en het hart der verbrijzelden te doen opleven.Dat is het. God wil ons doen opleven, ons oprichten uit dat verdriet over de zonde. Hij wil niet dat wij er kapot aan gaan! Ontroerend staat dat in vers 16: Hij, die ons geschapen heeft en ons het leven heeft gegeven, Hij wil niet dat wij dood gaan aan ons kwaad en aan zijn 'nee' tegen de zonde. Daarom is er een eind aan dat 'nee'.Ik zal niet altoos twisten noch voor eeuwig toornig zijn, anders zou de geest voor mijn aangezicht bezwijken.Zijn dat geen lieve woorden van God? Maken die niet blij? Is dat inderdaad niet het begin van het nieuwe leven, dat je tranen gedroogd worden en dat God zegt: "Kom, eet wat, drink wat. Ga weer leven!"?

Waar je je als mens zo laat troosten door God, daar kun je blij worden met Hem. Ten diepste kun je blijer worden met God dan met wat dan ook. En waar die blijdschap is, ja daar is de lust om het goede te doen ook. Het is allemaal zo eenvoudig. Christen zijn is: zo blij zijn als een kind dat een lieve vader heeft. Ja, zo is het. Maar nu de praktijk nog. In de praktijk lig die blijdschap vaak nog ver weg. Vaak komt dat doordat we blijven steken in de angst voor het oordeel, het mishagen aan onszelf, een diepgewortelde afwijzing van onszelf. En nu spoort de Catechismus ons aan om daarin niet te blijven steken. Bestrijd die vertwijfeling. Geef je niet over aan de bekommerdheid. Ergens is het evangelie van het nieuwe leven een bevel: "Sta op!" Maar het is een bevel vol liefde en vrolijkheid. Geef, broeders en zusters, aan dat bevel gehoor. Verjaag de muizenissen. Hoor door je tranen heen die lieve woorden van God. Eet wat; drink wat – het lichaam en bloed van Christus. En lééf.

Amen