Preek over Gezangen 239

Toelichting op gezang 239 Vers 1 Dit lied is een bewerking van een zeer oud lied over de Heilige Geest. Het is gemaakt door Maarten Luther, van wie ik u vorige week al zei dat hij persoon en werk van de Heilige Geest erg belangrijk vond. Het lied is bekend geworden naar de beginregels: Kom, Schepper, Geest. In het Latijn: Veni Creator Spiritus. Het is zeer bijbels om de Geest in verband te brengen met Gods scheppingswerk. Het woord 'Geest' betekent onder andere 'adem'. Gods levensadem! Denk aan Genesis 2:7:De HERE God formeerde de mens en blies de levensadem in zijn neus.Daaraan herinnert wat in Johannes 20: 22 staat van de opgestane Heer:Hij blies op zijn discipelen en zei tot hen: "Ontvangt de Heilige Geest!"Zie ook psalm 104: 29, 30 (over de schepselen):Neemt Gij hun adem weg, zij sterven; Zendt Gij uw Geest uit, zij worden geschapen, En Gij vernieuwt het gelaat van de aardbodem.In vers 1 van gezang 239 wordt het werk van de Geest met zulke 'vernieuwing' in verband gebracht. Heel radicaal heet het:Zij (mensen) zijn uw schepselen geweest, Herschep hen in genade, Heer.Her-schepping. De Geest wil ons weer maken tot de schepselen die God bedoelde. Opnieuw wil God zijn adem in ons inblazen, om ons te bevrijden uit onze doodse starheid! Dat, en niets minder is het belang van de persoon en het werk van de Geest. Hij brengt ons tot leven, tot het leven zoals God het bedoelde. Wij zingen ervan met gezang 250 (zie vooral vers 2). Zingen: gezang 250 Vers 2 In dit couplet wordt de Geest genoemd met de benaming die Christus gebruikt volgens het evangelie naar Johannes: Trooster. Vgl. Johannes 14: 16, 17. Daarnaast beeldspraak. De Geest wordt genoemd 'bron van vuur'. Denk aan de Pinksterdag: tongen als van vuur. Speciale aandacht vraagt het woord 'balsem'. Daar zit de beeldspraak achter van de zalving. Koningen werden in het OT gezalfd met olie, met balsem, als teken van hun begiftiging met Gods kracht en Gods Geest. Vgl. I Samuël 16: 13: "Vanaf die dag greep de Geest van de HEER David aan." De koning kon dan ook Gods 'Gezalfde' heten. In het Hebreeuws: de Messias. In het Grieks: de Christus. Nu is Jezus de Christus, in zoverre Hij niet met olie, met balsem, maar met de Geest gezalfd is, Hand.10: 38. De Geest daalde op hem neer bij zijn doop. In Jesaja 11 wordt er nadrukkelijk de aandacht op gevestigd dat de Messiaanse koning inderdaad iemand is "op wie de Geest rust". Prachtig is dat wij in die zalving mogen delen. Wij worden immers gedoopt in de naam van de Geest! In de vroege kerk was het gebruik om de gedoopte mensen als verzegeling daarvan ook nog te zalven. Dat is de oorsprong van het RK-e sacrament van het 'vormsel'. Voor de christenen van toen was het woord 'balsem' dus een directe verwijzing naar een extra teken van de gave van de Geest aan de gelovigen. Laten wij nu gezang 77: 1, 2 zingen, met daarin dominant het motief van de Trooster die ons "voort geleidt" (vgl. vs 2 van zowel gez. 239 als gez. 77) Zingen: gezang 77: 1, 2 Vers 3 Dit couplet duidt aan dat een belangrijke werking van de Geest is dat Hij onze blinde ogen opent zodat er weer licht in komt. Over schepping gesproken! In het Nieuwe Testament zelf wordt het geschenk van de Geest al in verband gebracht met 'verlichting'. Zie bv Efeziërs 1: 17, 18:God geve u de Geest van wijsheid en van openbaring om hem recht te kennen: verlichte ogen van uw hart.O, wat is dat toch belangrijk. We lijken soms wel blind: God is er wel, maar we zien Hem niet! De Geest is nodig om te leren zien!! Laten we daarom nu het gebed van gezang 328: 2 zingen. Zingen: gezang 328: 2 Vers 4 Naar aanleiding van dit couplet vraag ik vooral uw aandacht voor het woord 'zevenvoud'. Dat komt uit een traditie die aansluit bij Jesaja 11, waar de Geest van God die op de Messias is uitgestort met een aantal termen wordt aangeduid:De Geest van wijsheid en verstand; De Geest van raad en sterkte; De Geest van kennis en vreze des HEREN.Opgeteld: zes. Hoe komt de traditie dan aan zeven? Dat heeft te maken met de oude Griekse vertaling van Jesaja 11. Die laste nóg een term in: De Geest van kennis en godsvrucht en vreze des HEREN. Even afgezien van de getallen: belangrijk is om te zien dat dankzij deze veelzijdige Geest de Messias het vrederijk brengt. De kracht van Christus is de Geest! Vgl. Hand. 10: 38:God heeft Hem met de Heilige Geest en met kracht gezalfd. Hij is rondgegaan, weldoende en genezende allen die door de duivel overweldigd waren.Het Messiaanse rijk komt in zicht waar de Geest actief is! Ook de term 'vinger Gods' in vs. 4 verwijst hiernaar. Immers, Jezus zegt van zichzelf dat Hij "door de Geest Gods" de boze Geesten uitdrijft, Mattheüs 12: 28. Maar in de versie van Lucas heet het "door de vinger Gods" in Lucas 11: 23 (onder verwijzing naar het uittochtverhaal: van de wonderen die God in Egypte doet heet het "dit is Gods vinger"). De Geest is dus zoveel als de vinger die God uitsteekt om in onze menselijke geschiedenis grote dingen te doen! Zo wordt verwezen naar de krachten die loskomen waar de Geest van God via de Messias in deze wereld werkt. Voor Luther is dat ten nauwste verbonden met de krachten die tot ontplooiing komen waar het Woord Gods, het evangelie weerklinkt, vs. 4. Laten wij van het machtige werk van de Geest zingen met gezang 244: 1. Zingen: gezang 244: 1 Vers 5 De Messias die is gezalfd met de Geest brengt het vrederijk, Jesaja 11: 6 - 9. In Romeinen 14: 17 - 19 wordt dan ook gezegd:Het Koninkrijk van God bestaat in rechtvaardigheid, vrede en blijdschap, door de Heilige Geest.De Geest is dus ook degene die samenbindt, vrede sticht. Het geeft ons aanleiding om gezang 285: 1, 4 te zingen: "Bekeer ons felle hart." Zingen: gezang 285: 1, 4 Vers 6 en 7 Deze verzen neem ik samen. Het gemeenschappelijke is immers dat de Geest hier samen met de Vader en de Zoon gezien wordt. Couplet 6 vraagt er aandacht voor, dat ons geloof door de Heilige Geest gewerkt wordt. Dat is een belijdenis die ook in de Heidelberger Catechismus is opgenomen, vgl. zondag 7 vraag/antwoord 21. In het Nieuwe Testament is er één plaats waar hierop grote nadruk valt; I Korinthiërs 12: 3: "Niemand kan zeggen: 'Jezus is Heer!', dan door de Heilige Geest." In couplet 7 klinkt een loflied op de Geest, samen met de Vader en de Zoon. Het is een weerklank van de geloofsbelijdenis van Nicea en Constantinopel: Wij geloven in de Heilige Geest, die Heer is en levend maakt, die uitgaat van de Vader en de Zoon, die samen met de Vader en de Zoon aanbeden en verheerlijkt wordt.Waarom de Geest lofprijzen zoals men alleen God lofprijst? Omdat Hij, niet minder dan de Vader en de Zoon, ons redt zoals alleen Gód ons maar kan redden! Wat een goed moment is dit om samen de geloofsbelijdenis te zingen, waarin we eer brengen aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest! Zingen: de apostolische geloofsbelijdenis

Amen