Preek over Galaten 5:13-26

Aan zo´n uitspraak als in Galaten 5: 18 merk je, hoe kritisch Paulus naar de wet kijkt:Indien u zich door de Geest laat leiden, bent u niet onder wet.´Onder de wet´ zijn: dat klinkt naar ´eronder zitten´, en zo bedoelt Paulus het ook. Denk hierbij aan het onderwerp van de vorige preek in deze serie: de averechtse werking van Gods wet. Vreemd: de wet van God, die als wegwijzer bedoeld is, roept juist het verkeerde in mensen op - denk aan de Farizeeërs. Zo leidt de wet tot veroordeling. Op basis van de wet zegt God: "Ik vroeg je lief te hebben en je weet alleen maar je ego te vergroten. Zo wil ik met jou niet verder." Zo voert de wet in een impasse waarin het evangelie van Gods genade je als muziek in de oren gaat klinken. De wet zet je zo klem, dat je naar de verlossing van Christus gaat verlangen. Zij staat in dienst van het evangelie. Dat is dan ook een belangrijke functie van de wet: ze is wegbereider voor de genade van Christus. Maar in zichzelf, zonder evangelie, is de wet een vijand. Daarom kan Paulus zo kritisch spreken over het zijn ´onder de wet´, en ziet hij dat als het lijden onder een vijandig regime. In Romeinen 6: 14 kan hij opgelucht uitroepen:We zijn niet meer onder de wet, maar onder de genade!Gelukkig! De wet die confronteert je alleen maar met je zonde. Dankzij Christus hebben we daar niks meer mee te maken. De conclusie, van de vorige preek, dat we niet te optimistische verwachtingen moeten hebben van de wet als wegwijzer, wordt hier in Galaten 5 dan ook bevestigd. Paulus heeft verwachtingen van de Geest, niet van de wet. Galaten 5: 14 klinkt als een variatie op Romeinen 6: 14:We zijn onder de genade, niet onder de wet! Indien u zich door de Geest laat leiden, bent u niet onder de wet!Normen en waarden prediken, hameren op principes: het heeft eigenlijk geen zin. Dat deden de Farizeeën ook en het liep uit op vijandschap tegen de Heer. Sterker nog: de christenen in Galatië geven hetzelfde beeld te zien. Ze hameren op het onderhouden van de wet, vooral het gebod om zich te laten besnijden, maar intussen vechten ze elkaar de tent uit, 5: 15. Nee, het komt pas goed met jou als mens wanneer de Geest je gaat bezielen. Dan, wanneer je een nieuw hart krijgt en van binnenuit vervuld wordt door Gods Geest, dan ga je leven als een leerling van de Here Jezus. Eerder niet. Van de wet heb je niks anders te verwachten dan dat ze je tot Christus leidt.

Niks anders? Werkt de wet alleen maar averechts? Heb je voor de moraal niks aan de wet? Heb je voor een leven in navolging van Christus alleen maar de Geest nodig? "Precies," zeggen sommige christenen, "zo is het." Zij zijn antinomianen genoemd, niet omdat ze wetteloos gedrag bepleitten, maar omdat ze niet geloofden dat de wet enige bijdrage kon leveren aan een echt christelijke levensstijl. De term is onder andere gebruikt voor radicale reformatorische christenen uit de 16e eeuw, maar is wellicht ook van toepassing op tijdgenoten die zeggen:"Je hoeft helemaal niet meer met de wet bij christenen aan te komen; als je in de Geest van Christus leeft en handelt, is het goed." Klinkt dat niet mooi? Voor u het afschiet wil ik het eerst beamen: ja, dat klinkt mooi en goed. En het ligt ook ongetwijfeld dichtbij wat Paulus bedoelt. Niet voor niets pleit hij voor vrijheid en liefde, en waarschuwt hij in de meest felle bewoordingen tegen nieuwe regels, of liever gezegd; tegen het terugkeren naar het oude regime van wetten en verordeningen en beginselen. Ik zou het uitdagend zo willen zeggen: als wij helemaal niks met het antinomianisme zouden hebben, hebben wij nog niet goed begrepen hoe radicaal het evangelie is in zijn oproep om door de Geest te leven, en niet meer onder de wet. Hoe vaak is het kerkelijk leven ook inderdaad niet bedorven door een streng en kil wetticisme, en heeft men de vrijheid van het leven door de Geest niet aangedurfd. Inderdaad: ons ego tiert welig zolang we met wetten en regels kunnen opereren. Ons ego maakt pas plaats voor de ware liefde wanneer we de Geest toelaten de regie over ons leven te voeren. Zo wordt het een heel kritische vraag aan ons vanuit Galaten 5: "Zijn we onder de wet, of leven we door de Geest?"

Toch doet het antinomianisme niet helemaal recht aan de brief aan de Galaten. Want opvallend genoeg wordt in dit hoofdstuk toch ook weer positief over de wet gesproken. Denk aan de verzen 13 en 14:Dient elkander door de liefde. Want de gehele wet is in één woord vervuld: gij zult uw naaste liefhebben als uzelf.Opvallend, toch? Nadat Paulus eerder de koppeling tussen ´geloof´ en ´liefde´ gelegd had (5: 6), koppelt hij de zaak nu ook weer vast aan de wet. Het blijkt in het leven door de Geest te gaan om de vervulling van de wet! Zo ook vs. 23:Tegen zodanige mensen is de wet niet.Daarmee lijkt hij te willen zeggen, dat de wet geen vijand meer is als je door de Geest leeft. Met zulke uitspraken maakt Paulus het ons niet eenvoudig. Neemt hij nu met de ene hand terug wat hij met de andere gegeven heeft? Zijn wij dan toch weer ónder de wet? Nee, dat nooit. Maar tegelijk was Paulus Jood genoeg om te weten dat de wet als wegwijzer gegeven was, en dat de wet in die functie dus ook z´n geldigheid behoudt. Het is toch ook echt een woord van God dat iets weerspiegelt van Gods goedheid. Alleen: dat woord komt pas tot z´n recht waar de Geest ons leidt. Daarom kan het christelijk leven nooit beginnen met de wet. Het begint met de genade, en met de Geest, en met geloof. En dan, waar wij in geloof open staan voor de Geest en de genade, sneuvelt dat ego van ons en komt het tot de liefde. En dan, dán pas doet de wet weer mee. Dán wordt ze ontsloten als een ontvouwing van dat ene grote gebod: heb lief. Sommigen hebben wel gezegd:"Eigenlijk kun je dan de wet vervangen door dat ene gebod." Toch is dat niet wat Paulus wil zeggen. Hij zegt niet: de hele wet is in één woord vervangen, maar: vervuld. Dat wil zeggen: het is belangrijk om naar die veelheid van geboden van God te blijven luisteren:
Al die verschillende geboden zijn variaties op het ene thema, dat van de liefde. Zo willen de tien geboden functioneren in ons leven. Enerzijds om ons tot de genade te drijven en ons tot verootmoediging te brengen; anderzijds als wegwijzers voor het leven door de Geest. Wil je weten wat liefde is? Lees de geboden. Maar pas op dat je er nooit ´onder´ komt. Want christelijk leven staat of valt met iets anders: met leven door de Geest.

Amen