Preek over Gezangen 254

Vanmiddag staat gezang 254 centraal.GROOT GLORIA Glorie zij aan God in den hoge En op aarde vrede voor de mensen die Hij liefheeft. Wij loven U. Wij prijzen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U. Wij zeggen U dank, want groot is uw heerlijkheid. Here God, hemelse Koning, God, almachtige Vader. Here, eniggeboren Zoon, Jezus Christus, Here God, Lam Gods, Zoon van de Vader. Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Gij die wegneemt de zonden der wereld, neem aan ons ootmoedig smeken. Gij die zetelt ter rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt heilig, Gij alleen Heer, Gij alleen de allerhoogste, Jezus Christus, met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen. Vers 1 Gezang 254 is een bewerking van het zgn. Groot Gloria, een zeer oude kerkelijke hymne die voortbouwt op de engelenzang van Lucas 2: 14. U kent het Klein Gloria, waarmee de psalmen trinitarisch worden afgesloten, een gebruik dat als achtergrond heeft de christelijke lezing van de psalmen. Dit Groot Gloria is veel uitgebreider - zie de u uitgereikte tekst. Het is oorspronkelijk gebruikt als ochtendhymne in het getijdengebed (zie de toelichting op het Te Deum) maar werd al gauw als vast bestanddeel opgenomen in de misviering. U zult het dan ook tegenkomen in tekstboekjes voor misvoeringen en van CD´s met missen. Alleen in tijden van verootmoediging (de adventsweken en de lijdenstijd) werd het Gloria weggelaten uit de kerkdienst, om dan, op de grote feesten, Kerst en Pasen, des te stralender gezongen te worden. Daarmee zien we gelijk dat ons gebruik om het Ere zij God alleen op Eerste Kerstdag te zingen een verschraling betekent! Toen de Reformatie tot ingrijpende hervormingen van de kerkdienst kwam werd afgerekend met het Latijn in de kerkdienst. Maar men wilde niet dat daarmee het Gloria kwam te vervallen. Zo kwamen dichters ertoe het te bewerken. Het resultaat is een lied als gezang 254. U vindt in vers 1 de engelenzang in zijn geheel terug. Hoezeer we er ook aan gewend zijn om als mensen dit lied te zingen, het is goed om te bedenken dat het oorspronkelijk een hemelse lofzang is. Daarom zingen we nu van het engelenlied met psalm 103: 8. Zingen: psalm 103:8 Vers 2 In dit couplet is de lofzang op God verwerkt die onmiddellijk op het Ere zij God volgt. De onberijmde tekst is hier ongetwijfeld mooier, krachtiger:Wij loven U. Wij prijzen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U. Wij zeggen U dank,Reeds in het Oude Testament is de lofprijzing op God prominent aanwezig. Ik wijs hier in het bijzonder op de lofprijzingen die de vijf delen van de Psalmen afsluiten. Zie de lofprijzingen na psalm 41, psalm 72, psalm 89, psalm 106 en psalm 144: heel het slot van het boek der psalmen, psalm 145-150, is een grote hymne op de grootheid en goedheid van God. Wij zingen daarom nu psalm 150. Zingen: psalm 150 Vers 3 In dit couplet is het gedeelte van het Groot Gloria verwerkt dat gewijd is aan Christus. Opvallend is hier de dominante plaats van zijn verzoenend werk. Dit gedeelte loopt dan ook uit op de roep Ontferm U over ons (twee keer), in het Grieks Kyrie eleison, in het Latijn miserere nobis. Nu is dat in de klassieke kerkdienst een zelfstandig onderdeel het zgn. Kyrie. Maar een echte tegenstelling met het loflied is dat niet. Luther zei het al: wij eren God het meest wanneer we op Hem vertrouwen. De roep Ontferm U (of: wees genadig) heeft verschillende achtergronden. De eerste is: onze schuld. Vgl. psalm 51: 3, waar het "Wees mij genadig, o God" (in het Grieks inderdaad vertaald met Eleison) verband houdt met het bewustzijn van zonde. Het klassieke Kyrie is uitgegroeid tot een drievoudig Kyrie: Ontferm U, Heer; ontferm U, Christus; ontferm U, Heer. Zo treffen we het ook aan als een refrein in gezang 175. Dat lied gaan we nu zingen in wisselzang: vers 1 en 3 vrouwen, vers 2 en 4 mannen, en dat refrein steeds allen. Zingen: gezang 175 De andere achtergrond van het Kyrie eleison is de nood waarin een mens zich kan bevinden, zonder dat er duidelijk verband is met schuld. Denk aan de blinde Bartimeüs die de Here Jezus smeekt om hulp met deze woorden: Zoon van David, Jezus, heb medelijden met mij, Marcus 10: 47. Ook hier klinkt het Kyrie eleison. Het is waar: er is niet alleen de nood van de schuld, maar ook die van het lijden. Zo zingen we nu ook nog psalm 25: 8, naar het onberijmde psalm 25: 16: "Wees mij genadig, want eenzaam ben ik en ellendig." Zingen: psalm 25:8 Vers 4 In dit couplet is breed uitgewerkt wat in het oorspronkelijke Gloria beknopt staat: een lofzang op de drie-enige God. In deze bewerking is het tot een uitvoerig aanroepen van de Geest geworden. Laten wij hierbij aansluitend gezang 258 zingen inwisselzang; vers 2 vrouwen, vers 3 mannen, vers 1 en 4 allen. Zingen: gezang 258

Amen