Preek over Psalmen 31

Vanmorgen ging het in de preek even over ritueel. Hoe gemakkelijk wordt juist het gebed een ritueel: een plichtmatige religieuze handeling waar je niet je hart inlegt. Hoe daaraan te ontkomen? Hoe echt bidden? Daarvoor bestaat een dubbele leerschool: die van het leven en die van de kerk.

Iedereen zal zich situaties herinneren waarin hij of zij tot echt, doorleefd gebed kwam. Ik noem er een paar. De geboorte van een gezond kind: vrijwel iedereen die dat meemaakt spreekt uit dat dat een enorme dankbaarheid losmaakt. Ook niet-gelovigen kennen dat. Een gelovige giet die dankbaarheid in de vorm van een dankgebed, dat dan ook echt uit de grond van zijn/haar hart komt. Omgekeerd: een situatie van angst. Angst voor je eigen leven, of dat van een ander. Juist angst kan je aanzetten tot een diep doorleefd gebed, een kreet om hulp. Dan zijn gebeden geen ritueel, verre van dat. Daarom zei ik: bidden leer je in het leven. Nader bepaald: bidden leer je als je in het leven met je eigen eindigheid geconfronteerd wordt. Men spreekt van ´grenssituaties´: je bent genaderd tot de grens van je eigen kunnen. Je kunt niets meer doen. Er komen dingen op je af die je niet in de hand hebt. Bijvoorbeeld een geboorte, of levensgevaar. Zo, staande aan je eigen grenzen, zoek je naar een hogere macht. Het is een van de plekken waar een mens naar godsdienst vraagt. Lees zo eens psalm 31. Ik heb nagegaan hoe het leven zich meldt in de verzen van psalm 31: - 5 valstrik - 8,9 uitredding - 10 benauwdheid - 11 getob - 12 schande - 13 eenzaamheid - 14 complot - 16 vervolging - 19 leugens - 21 boze tongen - 22,23 uitredding - 24 bewaring Allemaal grenssituaties, waarin je als mens niet veel kunt. De meeste drijven tot geroep om hulp, alleen de situatie van de verzen 8 en 9 en van de verzen 22 en 23 drijft tot opgetogen dankgebed. Waar leer je dus echt bidden? In het leven, als je wat meemaakt, als je tegen je grenzen aanloopt. Toch is dat niet het enige.

Het spreekt niet vanzelf dat je in het leven leert bidden. Er zijn mensen die met hun grenzen geconfronteerd worden die niet leren bidden. Sommige mensen gaan dan vloeken. Dat is tenminste nog religieus. Maar er zijn er ook die manmoedig, heldhaftig de eer aan zichzelf houden. Niks om hulp roepen. Niks geen dankliederen. Van bidden komt pas wat als je ook een adres hebt tot wie je je kunt wenden. Je moet ervan overtuigd zijn dat er een God is die zich met je bemoeit. Welnu, dat is het tweede: bidden leer je in de kerk. Want daar wordt jou verteld dat er zo´n God is. Zeker, niet enkel in de kerk. Maar het is er wel een heel belangrijke plaats voor. De kerk draagt op ons over dat God er is voor jou. Dat heeft de kerk via de bijbel van God zelf. Ik lees psalm 31 vervolgens daar op na. Zie de verzen - 2 de HEER is loyaal - 3 Hij biedt veiligheid - 4 Hij heeft een naam op te houden - 5,6 Hij biedt veiligheid - 7 Hij is echt God - 8 Hij is goed - 10 Hij is genadig - 15 Hij is mijn God - 16 Hij is machtig - 17 Hij is goed - 20,21 Hij biedt veiligheid - 22,23 Hij reageert - 24 Hij bewaart. Hier wordt een portret geschilderd van God dat heel uitnodigend is om te bidden. Daarmee begint het: met de bekendmaking van deze God. Ik wijs vooral op vers 4, waar zijn naam ter sprake komt. Dat is een heel centraal begrip in de bijbel. God heeft een naam. In het Oude Testament: HEER, Jahweh, Ik ben die Ik ben, Ik ben er. In het Nieuwe testament: Jezus, God redt. Die naam maakt God ons bekend. Daarmee begint het. Die plakken wij niet op het ´hogere wezen´ waarvan wij aannemen dat het er is. Dit is openbaring. De kerk leeft ervan om die openbaring door te geven. Zo gezien is het gebed een antwoord op de openbaring. Wij denken vaak dat het andersom is: wij beginnen met bidden - God reageert met antwoorden. Maar dan doe je God tekort, en dan zul je ook van lieverlee in het bidden verslappen. Nee, niets prikkelt meer tot gebed dan dat God zegt: dit is mijn naam; Ik ben er voor jou. Hij nodigt uit tot gebed. God mikt op onze gebedsreactie. Zonder die reactie treft zijn openbaring geen doel. En dus is het de bedoeling dat je in de kerk, van God horende, gaat denken: ik ga mij tot die God wenden. Als ik blij met iets ben moet Híj het horen. Als ik me geen raad met iets weet moet Híj het horen. Vandaar ook dat we het ´grote´ gebed ´s morgens ná de preek hebben. Het is antwoord op de openbaring!

Bidden leer je in het leven en in de kerk, maar het is vervolgens de bedoeling dat we het in praktijk brengen in het alledaagse leven. In het alledaagse leven gaat het allemaal niet zo heftig toe - daar is het alledaags voor. Toch zou het onnozel zijn om dan niet te bidden. Want al ervaren we onze grenzen niet heel krachtig en al worden we niet met de neus gedrukt op hoe God zich openbaart, daarom is dat nog wel de stand van zaken! Zie het zo, dat je jezelf en God in het leven en in de kerk hebt leren kennen, en doe daar in het alledaagse leven je winst mee. Daarbij zijn het de grenssituaties in het alledaagse leven op kleine schaal die zich voor bidden lenen. Denk aan - het opstaan -- de dag ligt voor je; wat komt er allemaal? - het naar bed gaan -- weer een dag gehad; hoe is het gegaan? - voor en na het eten -- ik moet wel wat hebben nu! - op reis gaan - een verjaardag Het risico blijft bestaan dat het rituelen worden. Daarom hebben we de kerk en het volle leven steeds nodig voor bijles. Maar bij een beetje volwassen christenmens gaat het op den duur toch beklijven wat we daar geleerd hebben, en treft Gods openbaring ook in het alledaagse leven doel!

Amen