Preek over Deuteronomium 16:9-15

Vanmiddag het begin van een korte serie over het thema De diaconale gemeente. Daarmee sluit ik aan bij de avondmaalsviering: vanouds heeft de diaken een belangrijke rol gespeeld bij de tafel des Heren. Wist u dat het woord diaken oorspronkelijk zoveel als ´tafeldienaar´ betekent? Ook nu nog zijn de diakenen present bij het avondmaal: zij zijn het die voor brood en wijn zorgen en de tafel in gereedheid brengen; ook is de collecte bij het avondmaal altijd bestemd voor de diaconie. Dat is niet toevallig. De kern van het avondmaal is immers ´het breken van het brood´, en die uitdrukking heeft alles te maken met ´samen delen´. Dat is dan ook het onderwerp voor deze preek: samen delen.

Het is een vaste uitdrukking voor een gemeenschappelijke maaltijd in het Nieuwe Testament: brood breken (vgl. Marcus 6:41; Handelingen 20:11). Vergelijk ons ´brood snijden´: van één brood wordt uitgedeeld aan een groep. Het staat daarom zeker niet vast dat het symbool ´brood breken´ slaat op de gewelddadige dood van Jezus, zoals de Heidelberger Catechismus suggereert, antwoord 75. Denk liever aan ´uitdelen´: aan het avondmaal deelt Jezus vergeving van zonden uit door zijn offer. Dankzij het brood breken heb je er deel aan, I Cor.10:17. Zo vormt zich aan het avondmaal ´gemeenschap´: samen heb je deel aan het ene brood. Inderdaad, dat is gemeenschap: dat je uitdeelt aan, deelt met anderen. En waar gebeurt dat duidelijker dan wanneer je samen eet? In het Oude Testament lezen wij dan ook dat de HERE wil dat bij feestmaaltijden de overvloed gedeeld wordt met behoeftigen: ook de armen en vreemdelingen mogen mee-eten; ook met hen wordt het brood gebroken, Deuteronomium 16. Omgekeerd: waar mensen hun eten voor zich alleen houden wordt het brood niet gebroken, niet gedeeld. Dat gebeurt in Corinthe: de rijke christenen daar gunnen de armen niet met hen mee te eten. Intussen vieren zij wel het avondmaal, I Cor.11:21. Dat schiet Paulus in het verkeerde keelgat: "Wat! Het brood van de Heer breken en niet de armen mee laten eten? Maar dat is niet de maaltijd van de Heer!!" Nee, avondmaal vieren kan alleen als je samen deelt. Want dat is de kern: Jezus deelt uit, houdt zijn leven niet voor zichzelf. En zo heeft de viering van de maaltijd van de Heer vanouds in een diaconaal kader gestaan: het is gemeenschapsoefening, en gemeenschap houdt in dat je met elkaar de dingen deelt en zo zorgt voor elkaar. Vgl. Handelingen 4:32,35:Zij hadden alles gemeenschappelijk; aan een ieder werd uitgedeeld naar behoefte.En wat is dat anders dan het werkterrein van de diakenen, de tafeldienaren? Zo zijn de diakenen in de kerk begonnen: zij richten de tafel des Heren aan, en zij zorgen ervoor dat de armen niet tekort komen. Daarom is de avondmaalscollecte per definitie bestemd voor de diaconie: samen delen!

Voor deze diaconale kant van het avondmaal bestaat over het algemeen minder belangstelling dan voor de geestelijke kant: de verzoening met God. Het symbool van de tafel spreekt minder tot de verbeelding dan de bloedrode kleur van de wijn. De dominee die avondmaal bedient en de ouderling die uitnodigt springen meer in het oog dan de diakenen. Dat is ten onrechte. Het zal te maken hebben met een neiging tot vergeestelijking. Alsof de Here Jezus dit machtige symbool voor niks gegeven heeft en we ons tot het woord van vergeving kunnen beperken!! Nee: we hebben terug te keren naar de aardse werkelijkheid van een tafel, en een brood dat gebroken wordt, uitgedeeld, om te begrijpen: als wij zelf niet delen hebben wij geen deel aan Christus! Als je zelf als christelijke gemeente niet uitdeelt vindt er helemaal geen avondmaalsviering plaats! Dan bezondig je je aan Christus´ lichaam, I Cor.11:27. Als de collecte voor de diaconie erbij hangt, heb je niet echt avondmaal gevierd! Zo spreekt het avondmaal ons aan op onze daadwerkelijke christelijke en gemeentelijke betrokkenheid op de armen. Is het ´brood breken´, het delen, wezenlijk voor ons geworden? Van nature is het ons vreemd! Het wordt echter onze tweede natuur als we ons leven door Christus laten beheersen. Zo maakt het avondmaal zichtbaar hoe Christus zelf in ons gestalte wil krijgen. Hij, die zelf de diaken, de tafeldienaar bij uitstek is geweest, Lucas 22:27 ("Ik ben in uw midden als dienaar"), wil zijn diaconaat in ons, zijn gemeente, voortzetten. Zo is een gemeente die werkelijk avondmaal viert, daarmee een diaconale gemeente. Omgekeerd: een gemeente die niet diaconaal is, is vreemd aan Christus en aan zijn tafel. Laat zo gebeuren, broeders en zusters, dat dit bijzondere sacrament ons trekt in het daadwerkelijke leven van navolging van Christus. Leer hier het geheim van het breken van het brood, het samen delen. De diakenen willen u erbij helpen.

Amen