Preek over Hosea 2:1-12

Uit de verhalen over Elia weten wij dat de Israëlieten, vooral de bewoners van het noordelijk rijk, ontvankelijk zijn geweest voor de Baälsdienst. Ook in de tijd van Hosea - een kleine honderd jaar later - is dat het geval geweest. Zie bijvoorbeeld 2:7,16. Veel van wat door deze profeet gezegd wordt over Israëls ontrouw aan de HERE en dienen van afgoden heeft met de verering van Baäl te maken. Nu staat dat alles ver van ons af. Wat zegt de naam 'Baäl' ons eigenlijk? Als moderne westerlingen kunnen we ons vrijwel niets voorstellen bij dit soort religie. Maar daardoor komen ook de profetieën van Hosea verder van ons af te staan. Daarom wil ik vanmiddag de leerdienst benutten om u wat informatie te geven over de verering van Baäl. Achter die naam gaat namelijk een heel eigen wereld schuil, een wereld die ons aan de ene kant vreemd is en die aan de andere kant juist herkenning zal oproepen. Door die wereld te verkennen komt ook het dienen van de HERE in een ander licht te staan, en kan de boodschap van Hosea meer tot ons spreken.

De Israëlieten maakten kennis met de verering van Baäl toen zij in het land Kanaän kwamen. De oorspronkelijk bewoners van dat land voelden zich in deze religie thuis. Dat heeft te maken met hun leven als landbouwers: Baäl gold bij uitstek als de god die borg wil staan voor goede oogsten. De Israëlieten waren nomaden, bedoeïenen geweest. Voor hen was het een hele overschakeling van het trekken door de woestijn naar het gesettelde bestaan van agrariërs. Daarom is het geen wonder dat ze gevoelig waren voor de verering van Baäl: hij maakte voor hun gevoel wezenlijk deel uit van de nieuwe wereld die zij betraden. Hun eigen godsdienst leek bij een andere tijd en een andere manier van leven te horen. Nu zij in Kanaän waren aangekomen, lag het voor de hand om op de manier van dit land met religie bezig te zijn. Bedenk daarbij, dat de Israëlieten samen met de Kanaänieten in het land woonden. Ze zagen voor ogen hoe die mensen, die al eeuwenlang als landbouwers functioneerden, een beroep deden op Baäl. Waarom zouden zij als nieuwelingen het anders doen?! Zo hebben de Israëlieten de deuren geopend voor deze andere god, ondanks het eerste gebod. Als krachtig getuigenis daarvan mag gelden, dat Baäl een tempel had in Samaria, de hoofdstad van het noordelijk rijk

Welke gedachte zat er nu achter, dat die oude Oosterse landbouwers Baäl te hulp riepen voor hun oogsten? Deze: dat je bij het bebouwen van een akker stuit op een goddelijk geheim. Ze waren onder de indruk van de natuurkrachten: je stopt een zaadje in de grond en na verloop van tijd groeit daar een plant uit en nog weer later een vrucht. Als het goed is, tenminste: er kon immers van alles fout gaan waardoor er misoogsten kwamen. De groeikracht van de natuur, daar gaat het dus om. De oosterling verwonderde zich daar over en voelde daarin iets dat de krachten van ons mensen te boven gaat en dat te maken heeft met goddelijke krachten. De verering van Baäl nu was een vormgeving van dit geloof, dat je als mens afhankelijk bent van goddelijke groeikracht die je niet in de hand hebt.

Als je nu kijkt naar hel beeld dat men van Baäl had, zie je dit alles levensgroot terug. Baäl werd voorgesteld als de heer, de eigenaar van het land, de akker - het woord 'Baäl' betekent ook 'heer'. De aarde ligt te wachten om vrucht voort te brengen - zij geldt als 'Moeder Aarde'. Hoe wordt de aarde vruchtbaar? Als Baäl met haar paart.. Dan laat hij zijn zaad indalen in de moederschoot - de regen! Uit die verbintenis zal de vrucht voortkomen. U ziet: het is allemaal vervuld van de vruchtbaarheidssymboliek.

Dat geldt ook van de menselijke verering van Baäl. Je kon als mens invloed op dit proces uitoefenen, door Baäl te vereren op de manier die bij hem paste. Dat wil zeggen: door zelf ook binnen te gaan in de wereld van vruchtbaarheid. Plat gezegd: de Baälsdienst was één grote sekscultus. Alles draaide om het paren. Wil de Grote Heer paren met Moeder Aarde, dan moet je als mensen je daar eveneens op storten: op de gemeenschap. Wezenlijk voor de cultus was wat we 'gewijde prostitutie' noemen: vrouwen hadden gemeenschap met mannen. Naar alle waarschijnlijkheid was de vrouw van Hosea, Gomer, zo'n tempelprostituee! Verder waren overal in het land 'gewijde palen' opgesteld. Die stelden afbeeldingen voor van het mannelijk geslachtsorgaan. Alles in de Baälsdienst was doordrongen van seks en erotiek. In de feesten gaf men zich massaal over aan de hartstocht: in ware orgieën van wellust gaf men zich over aan de goddelijke kracht van de vruchtbaarheid. Want alles stond in het teken van vrucht dragen; het ging erom, dat de zo vereerde Baäl nu ook metterdaad zelf zou gaan paren met Moeder Aarde, zijn zaad uit de hemel zou doen regenen, en daarmee zou bewerkstelligen dat de akkers rijke oogst zouden voortbrengen.

Het is om deze reden dat ik het onderwerp voor deze leerdienst genoemd heb "Hosea: profeet in een sekscultuur." Het woord 'sekscultuur' is modern, en dat is niet toevallig. Ik wil ermee aangeven, dat de Baälsdienst voor ons dan wel heel vreemde trekken mag hebben, maar dat zij tegelijk met die geweldige concentratie op de krachten van erotiek en seksualiteit opvallend herkenbaar is voor moderne westerse mensen. Het gevoelen dat de groeikracht van de natuur iets goddelijks in zich heeft, is de moderne, areligieuze mens vreemd geworden. Ook de link tussen seksualiteit en vruchtbaarheid, die voor de verering van Baäl zo wezenlijk is, wordt in de moderne westerse samenleving veel minder gauw gelegd. Maar de geboeidheid door de die oerkracht van de hartstocht en de seksualiteit - die is er in onze samenleving duidelijk ook! Ik durf te zeggen, dat zij sterker wordt naarmate de invloed van het christelijk geloof afneemt. Want zoals Hosea pal tegenover de Baälsdienst stond, staat het christelijk geloof tegenover de sekscultuur van onze dagen. Laat mij daar tenslotte nog iets over zeggen.

Heel veel in het Oude Testament gaat meer tot je spreken als je het betrekt op de hevige strijd met het baälisme die eeuwenlang in Israël gevoerd is. Denk alleen maar eens aan het feit, dat de HERE zo vaak door middel van onvruchtbare vrouwen heeft verder gesponnen aan de draad van de heilsgeschiedenis. Daar zit een levensgroot protest tegen de vruchtbaarheidscultus van de Kanaänieten in! Wat Hosea betreft: de opdracht om met die prostituee te trouwen is gezien tegen de achtergrond van de Baälsdienst bepaald opzienbarend te noemen. Aan de ene kant laat dat zien dat de HERE het terrein van liefde en gemeenschap niet prijs geeft aan de Baäl. Hij schaamt zich niet tot Israël te spreken i de taal die het zo vertrouwd was: die van de paring. Aan de andere kant is duidelijk dat de liefdesrelatie van God tot zijn volk er totaal anders uitziet dan wat men zich ij het paargedrag van Baäl voorstelde. Mag ik het heel kort zo aanduiden: bij de liefde van de HERE voor zijn volk komt het niet aan op de oerkracht van de hartstocht, maar op de persoonlijke liefde; niet op de manipulatie van groeikracht, maar op het genadige schenken van de HERE; niet op de overgave aan goddelijke krachten, maar op het recht en de trouw.

In de komende preken zal ik daar verder aandacht aan schenken. Nu alleen nog even een blik op onze samenleving. Ieder van ons zal op de TV wel eens beelden hebben gezien van houseparty's, of er op een andere manier een indruk van hebben. Misschien zijn er mensen die er zelf aan hebben meegedaan. Welnu, dat fenomeen, waar het aankomt op de overgave aan oerkrachten, of de roes van verdovende middelen, op de massale viering van erotiek en seks, dat fenomeen verraadt naar mijn inzicht een opmerkelijke opleving van heidendom. Ik vind dat we er als christenen niet te laconiek over moeten doen. Als dienaar van Gods Woord waarschuw ik ertegen: deze krachten in de samenleving hebben te maken met wat duizenden jaren geleden vorm kreeg in de Baälscultus. Dit verdraagt zich niet met de manier waarop de HERE met ons wil omgaan. De oerkrachten in het leven, die ook om de hoek komen kijken als we het hebben over geweldsuitbarstingen, en vandalisme, en wat we noemen 'het recht van de sterkste', die vertegenwoordigen een andere religie dan de christelijke. De christelijke religie vraagt naar het persoonlijke. Zij verwacht het van Gods genade. Zij manipuleert niet, maar bidt eerbiedig, God de vrijheid latend. Zij weet van recht en trouw in de samenleving. Zij kent het gevaar van de hartstocht. Het luisteren naar de profeet Hosea kan ons helpen om scherper oog te krijgen voor de geheel eigen aard van het geloven in de God en Vader van de Here Jezus Christus. Het kan ons leren om de vreemdelingschap te zoeken in een sekscultuur. Het kan ons vormen tot een gemeenschap die in een verrotte, modern-heidense samenleving een zoutend zout dient te zijn.

Amen