Preek over Psalmen 104:27-30

Vandaag gaat het over het werk van de Geest in de wereld. Om duidelijk te maken waar je dan aan moet denken heb ik de volgende spullen meegebracht: een fles wijn, een flacon reinigingsmelk voor ‘gezichtsverzorging’, en een pak rijst. Dat is geen willekeurig gekozen pakketje. Ik volg hiermee de verzen 14 en 15 van Psalm 104, waar drie producten genoemd worden:

• wijn die het mensenhart verheugt
• geurige olie die het gelaat doet stralen
• brood dat het mensenhart versterkt.

Het is duidelijk dat het hier om dingen gaat die bereid worden uit wat de schepping voortbrengt: druiven, graan en olijven. Die oogst kunnen mensen binnenhalen en bewerken dankzij het feit, dat God zijn Geest, zijn adem zendt, psalm 104:30. Denk bij deze tekst aan wat het scheppingsverhaal vertelt over Gods adem die leven brengt:
 

Velen vinden dit een vreemd verhaal: hoe kan de verheven God uit de klei een mens vormen en er dan zijn eigen levensadem inblazen? We raken hier inderdaad aan een groot geheim: Gods eigen levensadem zit in het aardse schepsel dat leeft… Zo laat psalm 104 zich verstaan: als God zijn eigen levensadem inblaast in zijn schepselen, komen ze tot leven. Dit psalmvers doelt op het voorjaar, als er plotseling een groen waas komt op de kale akkers en overal bloemen gaan bloeien. En ja, dan kunnen na enkele maanden druiven geoogst worden, en rijst, en olie voor gezichtscrème… De adem van God: die brengt beweging in de schepping; daardoor is er al dat uitbundige leven! Bij die adem mag je echt denken aan de Heilige Geest. Zo lees je in Johannes 21: 22 dat de opgestane Heer de Heilige Geest overdraagt op zijn discipelen door op hen te blazen. Het woord voor ‘Geest’ in het Nieuwe Testament, ‘pneuma’, is niet toevallig hetzelfde als het woord voor ‘wind’ en ‘adem’. Denk maar aan een ‘pneumatische hamer’. Waarom zo’n apparaat zo heet? Omdat het met perslucht werkt! Daarom, omdat het woord ‘Geest’ ook slaat op ‘luchtstroom’, ‘adem’, geeft de Statenvertaling psalm 104:30 met recht als volgt weer:

Als wij zeggen dat God alles geschapen heeft door zijn Woord, zeggen we dus niet genoeg. Natuurlijk is het waar dat God de wereld geschapen heeft door te spreken, zie Psalm 33:6 en Johannes 1:1-3. Maar niet voor niets begint het scheppingsverhaal van Genesis 1 met een verwijzing naar Gods Geest:
 

Zo kan Elifaz ook zeggen:
 

Het gaat bij de schepping dus om een samenspel van Woord én Geest, net zoals God het ware geloof voortbrengt door het horen van het Woord Gods én door de werking van de Heilige Geest (NGB artikel 24).

Als alles wat leeft in de schepping leeft van Gods levensadem, dan heb je het dus aan de werking van de Geest te danken dat je gezichtscrème op je huid kunt smeren, of een goed glas wijn drinken, of een feestje vieren met een rijsttafel. Zo kun je dus heel dicht bij God zijn, en zijn Geest als het ware bijna aantippen, als je heel ‘aards’  bezig bent. Ik wil jullie dan ook stimuleren om open en dankbaar in het leven te staan. God is het niet verplicht om jou zijn levensadem in te blazen, en je kinderen, en je konijn, en je fruitboom… Het is een wonderbaarlijke gave. Wij eren God en zijn Geest wanneer wij het allemaal eerbiedig en dankbaar in ontvangst nemen. Wil je Geestelijk leven? Omarm dan de schepping!

Nu is er ook een andere kant. Over de goede schepping van God vallen ook donkere schaduwen. Dat wordt in psalm 104 niet vergeten. Helemaal aan het eind, als het vooruitzicht wordt geschetst dat zondaars en onrechtvaardigen niet meer zullen bestaan vers 35. Je kunt  als lezer van de psalm het gevoel krijgen dat deze aankondiging uit de lucht komt vallen. Het is alsof de dichter zo vol is van het mooie van de schepping, dat hij bijna vergeet dat er ook kwaad en bederf is. Maar juist omdat hij met zoveel nadruk verkondigt dat de schepping doortrokken is van Gods Geest, kan het niet uitblijven dat hij dit aanstipt: in Gods goede schepping horen zonde en onrecht niet thuis. We leven toe naar een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waar gerechtigheid woont, 2 Petrus 3:13. Echter – niet alleen aan het einde van de psalm wordt verwezen naar het duister waarmee we in ons leven te maken kunnen krijgen. Dat gebeurt ook al in vers 29:
 

Deze woorden doelen op de dood. Als God zijn Geest, zijn levensadem terugneemt, treedt de dood in. Dan verstart alles. Als Hij zijn aangezicht verbergt, wegkijkt van de schepping, is alle beweging, alle leven er meteen uit. Is dat wat nu in bijvoorbeeld Syrië en Zuid-Sudan gebeurt? Dat Hij wegkijkt? Dat zijn levensadem wordt teruggenomen? Ach, je hoeft niet enkel aan drama’s op zo’n grote schaal te denken. Het gebeurt ook dichterbij huis dat het leven doods en dor wordt bij gebrek aan de leven wekkende werkzaamheid van Gods Geest. Denk aan relaties waar het leven uit is, aan huishoudens waar de ziel uit is. Denk aan het schaterlachen van mensen en het kabaal dat ze maken, waarbij alleen maar verhuld wordt dat er binnen in het hart doodse verveling is. Dat is de donkere kant van het leven die in psalm 104 wordt aangeduid: zonder de Geest, de levensadem van God, wordt het bestaan levenloos en bloedeloos..

Is de strekking van psalm 104 dat wij die ellende aan God moeten toeschrijven? Ik denk het niet. Zoek de boodschap liever hierin, dat we worden aangespoord om nederig onze handen uit te strekken naar Hem. Het gaat erom dat wij de Geest zo nodig hebben om werkelijk te kunnen leven. Indringend  is het gebed van gezang 250:2:
 

 Ik zei het al: God is ons de gave van zijn Geest niet verplicht. Dat was Hij niet bij de schepping; dat is Hij al helemaal niet nu wij als zondige mensen Hem voortdurend op afstand houden. Het is in geen enkel opzicht een vanzelfsprekendheid, iets waar wij recht op hebben, dat we het leven krijgen, en dat er leven zit in onze relaties, in onze huishoudens, in onze harten. Het is genade. Dat te weten stemt tot nederigheid. Het stemt ook tot vertrouwen. Want God heeft in Christus duidelijk gemaakt dat Hij werkelijk een door en door genadige God is. Hij is een God die graag geeft, onverdiend. Ook zijn Geest zendt Hij graag uit, via Christus - onverdiend. Pinksteren is het bewijs: toen heeft Christus de Geest op de kerk doen neerdalen, Handelingen 2:33. Wat een moed geeft het te weten, dat Christus, die zijn leven voor ons gegeven heeft, ook de Geest van het leven over ons uitstort. Paulus zegt het prachtig:
 

Dat houdt een belofte in voor de opwekking uit de dood, mar ook voor het leven hier en nu. Naarmate jullie er meer ervaring mee hebben dat jullie leven te midden van een wereld vol dood en verderf, getekend door schraalheid en frustratie, door zielloosheid en dorheid, moedig ik jullie aan om jullie handen uit te strekken naar onze genadige God, die ons om Christus’ wil zo gul wil doen delen in zijn Geest, zijn levensadem. Amen.