Preek over Psalmen 43

Tijdens het lijden dat Hij doormaakte heeft Jezus meer dan eens woorden uit de Psalmen gebruikt om zijn nood te klagen. Het bekendste voorbeeld is het kruiswoord “Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?” (Matteüs 27:46) Daarmee citeert Hij uit Psalm 22. Minder bekend is dat Hij in de hof van Getsemane uit Psalm 42 en 43 citeert, als Hij zegt:
Het specifieke woordgebruik maakt duidelijk dat het refrein Hem door het hoofd speelt dat we vinden in Psalm 42:6 en 12 en psalm 43:5:
Uit het feit dat dit refrein in zowel psalm 42 als 43 klinkt is af te leiden, dat deze psalmen één geheel vormen. Wanneer ik vanmorgen over Psalm 43 preek, laat ik psalm 42 dan ook niet buiten beschouwing. Ik vraag uw aandacht voor dat refrein waarin een mens uiting geeft aan zijn droefheid.

Bedroefd en onrustig: wie is dat nooit? In de berijming:
Wat de precieze oorzaak is van deze ontreddering weten we niet. Wel geeft psalm 43:1 een aanduiding: de man is omring door ‘een liefdeloos volk, vol list en bedrog’. Hij wordt ‘door een vijand geplaagd’, vers 2b. Hem bekruipt het gevoelen dat hij er alleen voor staat:
Uit Psalm 42:7 blijkt dat hij ver van huis is. Hij verblijft in het land van de Jordaan, bij de Hermon. Dat is een bergachtige streek ten Noorden van Israël, waar de Jordaan ontspringt. Dat betekent dat hij ver van huis is en een isolement ervaart. Daardoor heeft hij heimwee, psalm 42:5:
Zie je het voor je? De wegen zien zwart van mensen die op weg zijn naar Jeruzalem; er wordt gezongen, gedanst, gelachen; de mensen zijn in feeststemming – en jij bent er niet bij. Jij verkommert in eenzaamheid. Zo kun je in de stad lopen. Iedereen om je heen lijkt gezellig met vrienden te shoppen, en jij – je staat er buiten. Zo kun je je in de kerk voelen. Geïsoleerd. Vervreemd. Op afstand, steeds verder op afstand. Je hoort er niet meer bij. Je hebt er geen deel meer aan. Je voelt je in de woestijn. Van dat gevoel vervuld dwaalt Jezus rond door de hof van Getsemane. Harde Romeinse soldaten zijn in aantocht. De kille vijanden van het Sanhedrin sluiten hun net om Hem heen – ‘een liefdeloos volk’. Hij is verraden door zijn leerling. Hij weet dat de anderen Hem ook zullen laten vallen, ondanks hun betuigingen dat ze dat nooit zullen doen, Matteüs 26: 31,33-35. Zo zakt Jezus weg in een put van eenzaamheid. De lichte huizen waar mensen vrolijk het Pascha vieren liggen ver achter Hem. Het leven gaat door, maar Hij staat er buiten. Wanhopig vraagt Hij zijn drie intiemste leerlingen met Hem te waken. Maar ook van hen is Hij al aan het vervreemden. Hij is ten diepste alleen. Radeloos doolt Hij door de nacht.

Let op dat woord ‘dodelijk’. Dat betekent: “Ik overleef dit niet.” Merkwaardig is dat het zo niet in psalm 42 en 43 staat. In het refrein wordt immers hoop uitgesproken:
Hier spreekt iemand zichzelf moed in: “Kom op, niet vertwijfelen. Wat ben je nou aan het wegzakken? Vertrouw op God!” Dat hoopgevende ontbreekt in Getsemane. Jezus kent niet het perspectief dat het duister gaat wijken. Hij weet dat Hij reddeloos verloren is. Dit gaat hij niet overleven. Het zicht op de opstanding (Matteüs 26:32) ontvalt Hem in deze duisternis. Eigenlijk heeft deze uiting van bodemloze droefheid al de toon van dat kruiswoord:
Opvallend, deze inktzwarte inkleuring van Psalm 42 en 43. Ik moet denken aan het commentaar van een avondmaalsformulier op het lijden en sterven van Jezus:
Anders gezegd: Jezus heeft voor ons willen lijden, opdat het voor ons nooit zo zwart zou worden als voor Hem. Dodelijk bedroefd – nee, wij hoeven dat niet te zijn. De lijn naar God toe wordt voor ons niet doorgesneden. Wij mogen aan God vragen om zijn licht en zijn waarheid, psalm 43:3. Voor ons is er het perspectief dat wij mogen naderen tot God, onze hoogste vreugde, 43:4. Nee, al kunnen wij ons nog zo in de woestijn voelen – voor ons wordt het geen Gethsemane. Deze diepste verlatenheid heeft Jezus doorstaan, om ons ervoor te behoeden. Spreek daarom jezelf, denkend aan Jezus, moed in: Amen.