Preek over Matteüs 6:19-21

Sommige mensen zullen er wellicht de wenkbrauwen over , dat in een kerkdienst aandacht geschonken wordt aan de financiële crisis. Er wordt al zoveel over gesproken! “Het zit in elk journaal. Het is alsof het leven alleen nog maar uit crisis bestaat.” (ND november 2011) Gaan we nu ook in de kerk somberen? Nee, dat is niet de bedoeling. Het gaat erom die boodschap te ontdekken die wij in deze spannende tijd nodig hebben. Er is immers zo iets als ‘het kennen van de tekenen van de tijd’, Matteüs 16:3. In het Woord van God ligt een wijsheid besloten die wij binnen, maar ook buiten de kerk, hard nodig hebben, juist vanwege dat crisisgevoel. Ik zoek die wijsheid vanmorgen in de Bergrede, en in het gelezen stukje uit Lucas 12 dat doorgaat op het thema ‘schatten verzamelen’ (vgl. Lucas 12:21 met Matteüs 6:19,20). Jezus’ boodschap is kort en goed dit: “Rijk willen zijn? Schatten verzamelen? Goed plan. Maar kies dan wat waardevast is.”

Tot voor kort leek het dat wij met de euro een goede schat te pakken hadden. Immers, Jezus waarschuwt voor schatten die niet door mot en roest worden weggevreten en niet door dieven kunnen worden gestolen. Het moge duidelijk zijn: de euro is voor mot en roest immuun, en dieven kunnen niet bij je bankrekening. Een waardevaste schat dus? We weten inmiddels beter. Het voortbestaan van de euro is niet zeker. Je huis wordt waar je bij staat minder waard. Onze pensioenen zijn niet meer gegarandeerd. Economen waarschuwen voor een diepe recessie, met verlies van banen als gevolg. Ik som het droog op, maar het is ingrijpend wat er aan de hand is. We lopen allemaal het risico, niet alleen dat we in onze portemonnee geraakt worden, maar ook dat onze levensstijl niet kunnen volhouden. Langdurige en massale werkloosheid is een nachtmerrie. We spreken niet voor niets van ‘crisis’. We kunnen niet als toeschouwers zeggen: “Het waren toch niet zulke heel erg goede schatten die we verzameld hebben.” Dat is een conclusie die je alleen maar met kloppend hart kunt trekken, omdat je er zelf door geraakt wordt.

Je kunt zeggen: “Zo is het leven; niets in deze wereld geeft zekerheid.” Maar Jezus gaat verder en zegt: “Het kan wél, schatten verzamelen die absoluut hun waarde behouden! Het is niet nodig dat je in een kritieke situatie terecht komt! Je moet eenvoudig schatten in de hemel verzamelen.” Dat klinkt veelbelovend. Maar ook onpraktisch. Iemand die concrete zorgen heeft vanwege de financiële crisis zou zelfs kregel kunnen worden van deze oproep van Jezus. “Ja ja, schatten in de hemel. Maar we moeten wel de kost verdienen. En er moet wel een hypotheek worden afbetaald. En als ik straks met pensioen wil gaan weet ik één ding zeker: er komt dan geen manna uit de hemel vallen.” Kortom: wat heb je nu aan zo’n uitspraak van Jezus in tijden van financiële crisis?

Nu is het een regel bij Bijbellezen, dat je juist van teksten waarmee je in botsing komt wijzer kunt worden. Dat geldt van deze woorden van Jezus ook. Het loont de moeite om je erin te verdiepen en om onze Heer kritische vragen te stellen: “Hoe kunt U dat nu zeggen? Verklaar U nader!” Zo heb ik als het ware om deze woorden heen gelopen, op zoek naar de deur om erin binnen te komen. Ik heb die ook gevonden, en wil dat met drie opmerkingen aanduiden. In de eerste plaats: leid uit deze woorden niet af dat Jezus enkel maar oog heeft voor geestelijke dingen en te gemakkelijk heen loopt over het belang van het aardse. In zijn optreden heeft Hij immers duidelijk gemaakt dat Hij zich juist diep bekommert om onze aardse problemen. Dat blijkt alleen al uit het gebed dat Hij ons leert:
Deze bede gaat zelfs vooraf aan die om vergeving! Niet voor niets roept Hij de rijke jongeling op om zijn spullen te verkopen en aan de armen te geven (Matt. 19:21). De armen gaan Hem ter harte; Hij vindt het belangrijk dat zijn in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Denk dus niet dat Jezus minachtend doet over hypotheken en pensioenen. In de tweede plaats: Hij heeft in deze woorden van de Bergrede kritiek op het verzamelen van schatten, niet op de noodzakelijke bemoeienis met geld en levensonderhoud. In Lucas 12 wordt duidelijk wat Hij bedoelt: Hij bekritiseert niet dat je werkt voor de kost en zorgt dat er euro’s in je portemonnee zitten, maar dat je graait en opstapelt en nog hoger opstapelt. Jezus bekritiseert dat we er een doel van maken: “Ik wil geld hebben!” In de derde plaats: met het woord ‘hemel’ doelt Jezus op zijn hemelse Vader. Hij wil met zijn oproep om schatten in de hemel te verzamelen niets anders zeggen dan: “Laat God jouw schat zijn.” Wel vaker staat in het evangelie naar Matteüs het woord ‘hemel’ als God wordt bedoeld. Denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking ‘Koninkrijk van de hemel’. Die woorden houden precies hetzelfde in als de uitdrukking ‘Koninkrijk van God’.Vergelijk maar eens. Matteüs 3:2 met Marcus 1:15. Dan zie je dat Matteüs woord ‘hemel’ gebruikt waar Marcus het woord ‘God’ kiest. Dat de ‘schatten in de hemel’ te maken hebben met de betrokkenheid op God blijkt ook uit Lucas 12:21: daar plaatst Jezus het ’rijk zijn bij God’ tegenover het ‘schatten voor zichzelf verzamelen’. Kras geformuleerd: het gaat Jezus erom dat God op aarde onze rijkdom is. Wat je je daarbij concreet voor moet stellen? Heel eenvoudig: dat het je grootste en diepste rijkdom is dat God voor je zorgt, en je zonden vergeeft, en je hoop en houvast biedt in een onzekere wereld. Prachtig is wat Paulus schrijft in Filippenzen 4:19 schrijft: “Mijn God zal in al uw behoeften naar zijn rijkdom heerlijk voorzien, in Christus Jezus.” (Vertaling NBG 1951) Hiermee zegt hij eigenlijk, dat God zijn eigen schatkamers voor ons ontsluit. Alles wat God bezit in zijn koninklijke macht en majesteit deelt Hij met ons. Daarom: als je God hebt, wat wil je dan nog meer? Het verzamelen van schatten in de hemel heeft dan ook te maken met wat in psalm 103:2 staat:
Zoals een kind de schatten koestert die het met Sinterklaas gekregen heeft, en er niet genoeg van kan krijgen om er zijn ogen overheen te laten glijden, zo kan een mens die rijk is in God niet ophouden met uit te tellen hoe groot de zegen is die hij bij de Heer ervaart. En als er nu één ding waardevast is, is het dit: dat God onze rijkdom is.

Jezus’ laatste woorden in deze verzen onthullen misschien wel het allerbest wat Hij bedoelt:
Met andere woorden: bij het verzamelen van schatten is in het geding waar je je hart op zet, waar je op uit bent, wat je echt belangrijk vindt. Is het allerbelangrijkste in het leven voor jou dat je van God bent? Of jaag je ten diepste iets anders na? Die keuze is niet om het even. Het eerste zal je niet berouwen; het tweede wel. Als wij van hieruit opnieuw de aandacht richten op de financiële crisis, kunnen wij dieper peilen wat er fout is gegaan. Het lijkt erop dat wij worden geconfronteerd met de gevolgen van de fatale keuze die velen in Europa gemaakt hebben. Het project van het verenigd Europa is begonnen met hoge idealen. Daarvan is, vooral in de westerse landen, weinig over. Hoe vaak draait het tegenwoordig in Europa alleen nog maar om het verwerven en vergroten van welvaart. Sommigen zeggen: “Europa is zijn ziel kwijt.” Inderdaad is opvallend, dat.de erkenning dat ons continent gevormd is door de ontmoeting met Christus, buiten de grondwet werd gehouden. Europa werd een machinerie om geld te verdienen, veel geld. Dat breekt ons nu op. Het hart van veel Europeanen lag op de verkeerde plaats. Laten we ons niet beklagen nu dat tot een crisis heeft geleid. Jezus heeft ons gewaarschuwd. Zo schatten verzamelen als de rijke man in Lucas 12 doet – dat loopt gegarandeerd verkeerd af. God spreekt een hart woord tegen de rijke man van de gelijkenis uit: “Dwaas!” (Lucas 12:20) Misschien is dat wat we nu tegen onszelf moeten zeggen: Europa is in de greep van de dwaasheid gekomen, door zo het hart te zetten op geld, welvaart, meer, steeds meer. Misschien moeten we wel vaststellen dat Jezus ons in deze bange tijden oproept tot bekering: Zet je hart op God. Dat wil zeggen: plaats je leven, je werk, je verdiensten in het perspectief van God. Laat Hij het belangrijkste voor je zijn. Klem je bij al deze dreigende narigheid aan Hem vast. Laat zijn Koninkrijk je het meest ter harte gaan. Juist de belofte, dat daarin eren waardevaste schat voor ons is weggelegd, kan dan ook in deze tijd hoop en verwachting schenken. Zo gezien is er geen reden tot somberheid. Veeleer vormt het evangelie de crisis om tot een signaal dat ons wakker schudt. Het wordt tijd om radicaal de koers te verleggen en onze rijkdom te zoeken in God. Jezus belooft ons dat we daar nooit spijt van zullen krijgen.

Amen.