Preek over Lucas 21:1-4

In deze preek wil ik u stimuleren om uw vertrouwen geheel en al op God te stellen. Ik doe dat naar aanleiding van het verhaal over de weduwe die twee muntjes in de offerkist werpt. Die daad zegt namelijk iets over haar vertrouwen op God. Dat laat zich daaruit afleiden, dat Jezus zegt dat ze “alles gegeven heeft wat ze nodig had voor haar levensonderhoud”. Bedenk hierbij, dat de maatschappelijke positie van een weduwe toentertijd aanmerkelijk verschilde van die van een weduwe nu. Emotioneel gesproken is er geen verschil. De rouw over het definitieve afscheid van een partner kon toen even diep gaan als nu. Maar het er ‘alleen voor komen te staan’ had toen meestal dramatischer consequenties dan tegenwoordig. Weduwen behoorde tot de meest kwetsbare mensen in de samenleving. Ze konden vaak maar met de grootste moeite een minimuminkomen vergaren. Overgebracht op onze tijd: geld om met haar kleinkinderen naar de dierentuin te gaan had deze weduwe niet. Het weinige geld dat ze had, had ze nodig om bij ‘Het Goed’ nieuwe schoenen voor zichzelf te kopen, en om binnenkort de energierekening te betalen. Maar wat er op haar bankrekening staat gaat naar God toe. Het is zo’n indrukwekkend gebaar, omdat er vertrouwen uit spreekt. Want hoe moet het nu verder met die schoenen en die energierekening? Deze weduwe brengt de vertrouwende levenshouding in praktijk waartoe Jezus heeft opgeroepen:
Zo radicaal op God vertrouwen – dat is christen zijn. Jezus is er blij mee. Als Hij het ziet prijst Hij de weduwe. Is Hij straks ook met ons zo ingenomen? Gaat het u lukken: het geld dat u gereserveerd hebt voor een nieuwe boormachine, overmaken om de hongersnood in Afrika te helpen lenigen? Zou jij het kunnen: afzien van een smartphone en in plaats daarvan vrienden financieel steunen die zich voor een missionair project inzetten? Heb je zoveel liefde voor God en vertrouwen in Hem?

Maar nu de grote vraag: gaat die weduwe het redden? Jezus is met haar gedrag ingenomen. Maar gaat Hij haar ook helpen? Zo radicaal vertrouwen op God – pakt dat wel goed uit? “Ja, dat pakt goed uit,” zegt Lucas. Géén evangelist heeft zoveel verhalen over weduwen en de manier waarop God er voor hen is, als hij. Lucas is de enige die heeft opgetekend dat de weduwe Hanna haar hele leven aanwezig was in de tempel, en zo gedurende haar hele leven veiligheid vond bij God, 2:37. Alleen Lucas vindt het de moeite waard om te vermelden, dat Jezus in herinnering heeft gebracht dat God Elia liet zorgen voor de weduwe van Sarepta, 4:26. Ook die vrouw toonde een vertrouwende levenshouding, en wat werd die door de Here God gehonoreerd! (vgl. I Koningen 17:8-24). Alleen bij Lucas vinden we vervolgens de gelijkenis over de onrechtvaardige rechter, die ermee eindigt dat aan de bedreigde weduwe recht werd gedaan, 18:2-5. En dan het verhaal dat zo-even werd voorgelezen, over Jezus’ zorg voor de weduwe van Naïn. Dat alleen bij Lucas voorkomende verhaal maakt duidelijk, dat als Jezus een weduwe ziet en getroffen wordt door haar ellende, dat Hij dan geen toeschouwer blijft maar in actie komt. Ik moet denken aan een accent dat Calvijn vaak legt. Hij zegt: onze God is geen toeschouwer-God – Hij is een werkzame God. Als hier staat dat Jezus het ziet, wat die weduwe doet, dan houdt dat de belofte in dat Hij haar op het hart draagt. Eigenlijk is de vertaling hier niet precies genoeg. De NBG-vertaling van 1951 doet het beter:
Jezus zag niet maar een daad of een paar handen – Hij zag een mens. Als Jezus jou, als God u ziet, in je omstandigheden, in je vertrouwen, gaat er iets gebeuren. Dat weet Lucas zeker, want daarvan heeft hij indrukwekkende voorbeelden gezien.

Daarop wijst ook het stukje dat onmiddellijk voorafgaat aan dit verhaal. Het geeft weer hoe Jezus zijn leerlingen waarschuwt voor de Schriftgeleerden. Hij heeft een aantal dingen op hen tegen. In dit verband is het meest opvallende dat Hij zegt:
Hoe moeten we ons dat voorstellen? Waarschijnlijk zo: de Schriftgeleerden waren ook de rechtsgeleerden van die tijd. Ze deden aan juridische dienstverlening en vaak maakten weduwen daar gebruik van. Maar de Schriftgeleerden lieten zich daar vorstelijk voor honoreren. De weduwen betaalden zich arm. Vreselijk vindt Jezus dat. Hij doelt hier op een kwaad waar in het Oude Testament vaak over gesproken wordt: weduwen worden niet geholpen, zoals de wet voorschrijft (vgl. Exodus 22;21), maar juist uitgebuit en verdrukt (vgl. Jesaja 1:21; Ezechiël 22:8). Door de Schriftgeleerden dit te verwijten, plaatst Hij hen op één lijn met de goddelozen, Psalm 94:3-6. Er was moed voor nodig om dit hardop te zeggen. Zo iets horen religieuze leiders niet graag! Maar Jezus is niet bang voor hun reactie. Dat heeft Hij geweten. Lucas maakt in zijn evangelie duidelijk dat die reactie gekomen is, en hoe. De Schriftgeleerden hebben ook dit Jezus nooit vergeven. Samen met de hogepriesters hebben zij zich ontwikkeld tot zijn doodsvijanden, vgl.Lucas 20:19; 22:2. Uiteindelijk hebben zij niet alleen de huizen van de weduwen verslonden, maar ook Jezus gewelddadig laten uitschakelen. Hij heeft zijn opkomen voor de weduwen met de dood moeten bekopen.

Ook dat is dus door Jezus’ hart heengegaan toen Hij die weduwe zag, bezig met offeren. Al kijkende naar haar, werd Hij herinnerd aan wat Hij zo-even had gezegd: “Weer een mens die gemangeld wordt.” Verklaart dat, dat Hij zo diep getroffen is door het totale Godsvertrouwen dat zij uitstraalt? Juist in het licht van Lucas 20:45-47 wordt duidelijk, dat Hij haar niet gade slaat als toeschouwer. Als Hij haar prijst, heeft Hij zijn besluit al genomen: liever sterft Hij, dan weduwe te laten aantobben. Daarom is het haar geluk, dat Hij haar ziet, in haar ontwapenende vertrouwen op God. Met al zijn goddelijke inzet neemt Hij het voor haar op, en voor u en jullie allen hier aanwezig. Bedenk het steeds weer, broeders en zusters: Jezus ziet jullie, en het doet Hem wat als jullie je vertrouwen op God stellen. Hij kijkt niet vrijblijvend toe. Hij kijkt toe als degene die ondubbelzinnig voor ons gekozen heeft, en zijn leven voor ons prijsgaf. Het is dáárom dat ons vertrouwen zin heeft. Amen.