Preek over Matteüs 1:21

“Dit raakt de kern van het kerstfeest!” dacht ik toen ik een column las van Mark van Roosmalen in het huis- aan huisblad De Trompetter Eindhoven (22 december 2010). Hier volgt de hoofdzaak van wat hij schreef.
Je kunt onthutst zijn over deze plompe stellingname, maar je moet de man nageven dat hij door heeft waar het bij het Bijbelse kerstfeest om gaat. Inderdaad: het wil je leven veranderen. Het is waar, dat het horen bij Jezus een andere manier van leven met zich mee brengt. Trefzeker is de columnist ook wanneer hij aan wijst, dat het bij het Bijbelse Kerstfeest om ‘redding’ gaat, en niet om een leuk leven. Jezus is geboren voor onze redding. Zo staat het midden in het bekende Kerstverhaal van Lucas 2. Zie vers 11:

Daarmee worden wij voor de gewetensvraag geplaatst die ook in de column doorklinkt. Willen wij dat wel, gered worden? En zien wij in dat er iets is waarvan we gered moeten worden? Redding: het klinkt zwaar. Niet toevallig staat daar in de column tegenover de uitdrukking ‘een leuk leven’. Ik kan daar wel iets van meevoelen. Het leven is zo ingewikkeld en de wereld zo barstensvol problemen en narigheid, dat je af en toe snakt naar iets leuks, iets gezelligs, iets dat licht is, dat swingt, waar je van opfleurt. Laat ook duidelijk zijn dat er niets mis is met leuke dingen! Aan de andere kant getuigt het van onvolwassenheid als je consequent je hart zet op een leuk leven. Dat zie je in onze welvaartssamenleving helaas maar al te veel. Tal van mensen zij als verwende kinderen die maar één doel kennen: hun leven opleuken. Daar zit iets onverantwoordelijks in. Want aan die drang om koste wat kost een leuk leven te hebben, gaat de wereld kapot. Realiseren we ons dat de drang naar zo’n leuk leven alles te maken heeft met een schrijnend onrechtvaardige verdeling van welvaart in de wereld, en met de catastrofale plundering van energiebronnen, met het nietsontziende leegvissen van de oceanen, en met de meedogenloze verwoesting van het tropisch regenwoud? Zo gezien heeft het ook weer iets ontstellends om met onze columnist zo onbekommerd te kiezen tegen ´redding´ en voor ´leuk´. Laten we met Kerst toch onze verantwoordelijkheid nemen, en erkennen dat deze wereld gered moet worden. Ik heb dat ook geschreven in een reactie naar De Trompetter. Maar laten we toch vooral ook naar onszelf kijken. Kan het ons wat schelen dat het met de wereld er op of er onder is? Zijn wij bereid om juist met Kerst op zoek te gaan naar?

Natuurlijk komen dan weer nieuwe vragen op. Want wordt de pretentie van Lucas 2, dat ons een redder geboren is, wel waargemaakt? De grote wereldproblemen zijn door de komst van Jezus niet opgelost. Er worden nog steeds oorlogen gevoerd. Er is nog steeds honger. Mensen slaan nog steeds op de vlucht. Dat Jezus is geboren heeft niet tot een betere wereld geleid. Met het oog op deze vragen is het heilzaam om aandacht te schenken aan de toelichting die in Matteüs 1wordt gegeven op dit motief ‘redding’. Dat gebeurt in de verklaring die Jozef krijgt voor de opdracht om zijn zoon ‘Jezus’ te noemen. Je zou kunnen zeggen, dat Matteüs 1 daarmee een vervolg geeft op Lucas 2. Opvallend is dat in het Kerstverhaal van Lucas 2 de naam ‘Jezus’ ontbreekt. Die naam was eerder wel genoemd bij de aankondiging van de geboorte (1:31), maar valt in hoofdstuk 2 pas als verteld wordt dat het kind die naam kreeg bij zijn besnijdenis, acht dagen na de geboorte (2:21). In Matteüs 1 staat die naam centraal, als aanduiding van de missie die de zoon van Jozef en Maria heeft te volbrengen. Zie 1:21:

Redden van zonden? Dat klinkt smal, alsof het erom gaat dat wij vergeving krijgen voor de dingen die wij verkeerd hebben gedaan. Nu, daar gaat het ook om, maar het is tegelijk veel breder. Laat mij het eens concreet invullen: Hij zal redden van

• liefdeloosheid
• heerszucht
• goddeloosheid
• hebzucht
• egocentrisme

Daarmee noem ik dingen op die alles te maken hebben met de grote problemen van deze wereld en van deze tijd. Als wij van hebzucht worden gered, worden wij van de economische crisis gered, en van de milieucrisis. Als wij van heerszucht worden gered, worden wij van de dictators gered. Als wij van de liefdeloosheid worden gered, worden wij van de eenzaamheid en de criminaliteit gered. Als wij van goddeloosheid worden gered worden wij van de zinloosheid gered. Als wij van egocentriciteit worden gered, worden wij van onrecht gered. Dat maakt duidelijk, dat de redding ook betrekking heeft op de gevolgen van de zonde. Ook de redding van de dood komt hiermee in het vizier. Niet voor niets zegt Paulus, dat het loon dat de zonde geeft de dood is (Romeinen 6:23) Daarmee bedoelt hij, dat de zonde als resultaat heeft dat het leven bezwijkt. Ja, aan liefdeloosheid en heerszucht en goddeloosheid en egocentrisme gaat het leven kapot. Omgekeerd ook: in de dood triomfeert de zonde. De dood demonstreert hoe funest zonde uitwerkt. Waarom ervaren wij de dood als zo pijnlijk? Omdat daarin liefdesbanden doorgesneden. Wij raken elkaar kwijt. Het leven vervalt in de dood tot chaos. De dood realiseert de maximale afstand tot God, de levende God. Daarom is de redding van de zonde niet los te denken van de redding van de dood. Als Jezus van de zonde redt, redt Hij het leven. Dan brengt Hij ons terug in de nabijheid van God, de bron van het leven. Zo vieren wij met het kerstfeest de komst van een werkelijke redder, juist omdat het zijn missie is om ons van de zonde te redden.

Nu staat er iets confronterends in Matteüs 1:21, namelijk dat God zijn volk zal redden van hun zonden. Dit wil in de eerste plaats leiden tot zelfkritiek voor het volk Israël. Zij dachten: de Romeinen zijn de schuld van de ellende waarvan we gered moeten worden. De engel zegt: het zit bij hen zelf niet goed! De Israëlieten moeten gered worden van hun eigen kwaad. Wij doen er goed aan dit vervolgens toe te passen op de kerk. Laten wij niet te eenzijdig denken dat het de wereld is die gered moet worden van de zonde. Hoe waar dat ook is – wat de engel tegen Jezus zegt geeft de kerk reden om in de eerste plaats naar zichzelf te kijken. Laten we als kerk kritisch zijn ten opzichte van onszelf. We hebben er des te meer reden toe, nu in deze tijd zoveel bekend wordt over het falen van de kerk – denk aan de niet aflatende stroom van berichten over misbruik op het erf van de kerk. Laten we ten slotte ook kritisch naar onszelf als individuele mensen kijken. Het is een ingewortelde gewoonte van ons mensen om de oorzaak van onze ellende bij anderen te zoeken. Het Kerstfeest snijdt ons die weg af. Jezus moet ons redden van onszelf. Willen we dat?

Wanneer wij op ons in laten werken dat Jezus gekomen is om ons te redden van onze zonden, kunnen wij ook beter plaatsen dat zijn komst nog niet geleid heeft tot een betere wereld. Want het is nogal wat: mensen redden van de zonde. Dat is zelfs voor God een moeilijk werk! Misschien was het wel gemakkelijker voor God geweest om helemaal opnieuw te beginnen, met andere mensen en een andere schepping. Merkwaardig is dat in het Oude Testament verteld wordt dat Hij dat daadwerkelijk overwogen heeft. Ik denk aan wat Hij tegen Mozes zei na de geschiedenis met het gouden kalf. Hij had zo weinig fiducie meer in zijn volk Israël dat Hij opperde om met Mozes verder te gaan, omdat die uit heel ander hout gesneden leek te zijn, Exodus 32:9,10. Het is onuitsprekelijk wonderbaar dat God dat toch niet gedaan heeft. Hij was gevoelig voor Mozes’ appèl op zijn trouw, Exodus 32:12-14. Zo bezegelt ook de geboorte van Jezus Gods trouw aan ons. Hij heeft niet gekozen voor die andere weg: de schepping van een totaal andere wereld met totaal andere mensen. In trouw aan zijn schepping heeft Hij gekozen vóór ons. Maar daarmee heeft Hij het zichzelf bepaald moeilijk gemaakt. Want mensen redden van de zonden: dat is een enorm omvattend project. Het houdt niet alleen in dat individuele mensen vrijkomen van heerszucht en liefdeloosheid enzovoorts. De hele maatschappij moet ervan verlost worden. De politiek moet veranderen, en de economie. Heel de structuur van de wereld moet op de schop. Dat is zo maar niet geregeld!. Maar behalve dat redding van zonden veelomvattend is, gaat ze ook diep. Wat heeft Jezus er ontzaglijk veel voor over moeten hebben om ons van onze zonden te redden. Zijn geboorte was het begin van een moeilijk levensweg. Voortdurend ondervond Hij dat de inzet voor ons Hem zijn eigen leven ging kosten. Er zijn veel momenten geweest dat Hij voor de keuze stond om door te gaan op deze weg, of om zichzelf in veiligheid te brengen. Maar Hij is trouw gebleven aan zijn roeping. Uiteindelijk heeft Hij het offer van zijn leven gebracht en ons met zijn opstanding teruggebracht in de nabijheid van God. Maar daarmee was het werk van de redding nog niet voltooid. Het werk van de Geest moest volgen. Dat is nu volop gaande. Ook dat is een moeilijk werk voor God: om ons door zijn Geest echt voor zich te winnen. Kortom: het is geen wonder dat het lang duurt. Juist dit realisme helpt ons om hoopvol te zijn met Kerst. Dat de geboorte van Jezus niet zo maar tot een betere wereld geleid heeft is niet verwonderlijk. Verwonderlijk is veeleer, dat Hij gekomen is, en bereid is geweest deze moeilijke, lange weg te gaan. Dat geeft hoop. We worden niet aan onszelf over gelaten! Niet voor niets klinkt in Matteüs 1:23 de naam Immanuël – God met ons. God heeft ons niet prijsgegeven, en gekozen voor een andere wereld. God gaat met ons en met deze wereld verder. Op een Bijbelse manier het Kerstfeest vieren houdt dan ook in, dat wij met Hem meegaan. Een leuker leven brengt hij inderdaad niet. Eerder zet hij ook ons op een lange weg: de weg die we hebben te gaan om terug te komen bij God en af te groeien van de zonde. Alleen door die weg daadwerkelijk te gaan, zullen we ervaren dat dit de weg van redding is. Daardoor kunnen we hoop krijgen, hoop, dat de geboorte van dit kind eens toch zal uit lopen op de redding van de wereld. Amen.