Preek over Jeremia 33:20, 21, 25, 26

In deze preek wil ik uw aandacht vragen voor Gods aanwezigheid in de gewone dingen. Daarmee sluit ik aan op de preek van vorige week, toen ik u stimuleerde om het leven met God te combineren met het benutten van technische en wetenschappelijke mogelijkheden. Ik pleitte toen voor een leven als volwassen en mondige kinderen van God, die het goed vinden dat God het regelen van veel dingen aan hen overlaat. In het verlengde daarvan wil ik u vanmorgen, vanuit het slot van Jeremia 33, vragen het goed te vinden dat God u vaak tegemoet komt in de gewone regelmaat van het leven en niet in sensationele gebeurtenissen. Sommige mensen maken met God heel wat mee. Ze worden uit gevaren gered, of uit de goot, of ervaren een omwenteling in hun religieuze leven. Je kunt daar met verbazing naar luisteren, of ook met jaloezie. Geweldig moet het zijn, om God zo te ontmoeten in extreme situaties of gebeurtenissen. Maar er zijn ook christenen bij wie het allemaal veel meer gladjes verloopt. Zij maken niet veel ergs mee, leiden een tamelijk burgerlijk leven, en zijn ook in hun religieuze leven stabiel: ze gingen als kind al naar de kerk, en gaan nu nog, gemotiveerd, maar inderdaad – niet via een heftig proces. Waar het me nu om gaat, is dat het eerste niet ‘echter’ is dan het tweede, en dat in de Bijbel ook grote waardering bestaat voor het tweede. Er is een belangrijke Bijbelse onderscheiding die ons kan helpen om daar oog voor te krijgen. Ik bedoel deze, dat God niet alleen een God van redding is, maar ook van zegen; dat Hij ons niet alleen tegemoet komt in het extreme, maar ook in het gewone. Aan het slot van Jeremia 33 wordt dat duidelijk door de merkwaardige uitspraak van de HEER dat Hij een verbond met de dag en de nacht heeft gesloten, vers 20,25.

De betekenis daarvan is, dat God de HEER de eer opeist voor de orde en regelmaat die in de schepping te vinden zijn. Zo iets gewoons als dat dag en nacht elkaar afwisselen, wijst daarop. We kunnen er van op aan. Nooit hoef je naar bed te gaan in de vrees dat het de volgende morgen eens een keer niet licht zou worden. Jaar in jaar uit, eeuw in eeuw uit gaat het zo. De zon gaat onder en hij komt op; het wordt nacht, en daarna weer dag. Er is in de misschien miljarden jaren dat de wereld bestaat veel veranderd, maar dit niet. Van die orde zegt de HEER in Jeremia: “Die heb Ik erin gebracht. Dat heb Ik zo met de dag en de nacht afgesproken. En als Ik dat afspreek, gebeurt het ook zo. Daar houden de dag en de nacht zich stipt aan.” Je zou kunnen zeggen dat God hier te kennen geeft dat Hij de natuurwetten heeft ingesteld – vgl. de tweede helft van vers 25 in de Nieuwe Bijbelvertaling: “Ik heb de hemel en de aarde aan vaste wetten onderworpen.” Dit is niet de enige keer dat Jeremia er blijk van geeft oog te hebben voor orde en regelmaat in de natuur. In 8:7 gewaagt hij van de vogeltrek:
In 5:24 brengt hij God in verband met de regelmaat van de seizoenen: hij spreekt van de HEER
In 31:35 geeft Hij een nadere omschrijving van de afwisseling van dag en nacht, als hij de HEER aanduidt als de God
Het is opmerkelijk dat Jeremia een aspect van de werkelijkheid belicht dat in onze tijd zo dominant is geworden. Dat heeft het volgende te zeggen.

Toch heeft die ijzeren orde in de natuur ook een keerzijde. Ik heb er tot nu toe lovend over gesproken, maar het is reëel om te bedenken dat die ononderbroken regelmaat doods kan worden. Erger nog: ze kan een gevoel van doelloosheid en zinloosheid oproepen. Het Bijbelboek Prediker duidt dat aan. Als het niet ergens op uitloopt, die afwisseling van dag en nacht, als het alleen maar oneindig doorgaat, kom je dan niet in een zinloze cirkelgang terecht die schreeuwt om doorbreking? Dat is een vraag die met recht en reden in de Bijbel indringend gesteld wordt. Daarom is het goed om erop te letten in welk verband Jeremia op Gods verbond met dag en nacht wijst. Het gaat hem om dat andere, veel bekendere verbond, dat met David (vers 21): zijn verordening dat het koningshuis van David eeuwig stand zal houden. Je zou het zo kunnen zeggen: Jeremia vestigt de aandacht op Gods trouw in de natuur, om kracht bij te zetten aan zijn verkondiging dat God trouw is in de geschiedenis. Dat doet hij niet voor niets. De geschiedenis van Israël was er immers allesbehalve een van rustige regelmaat. Het volk was in een verschrikkelijke catastrofe beland: bij de ballingschap was de laatste koning uit het huis van David als een gevangene weggevoerd. Het verbond met David leek op losse schroeven te staan. Zou het ooit nog goed komen? “Jawel!” zegt Jeremia; “God houdt zich ook in dit opzicht aan de afspraken. Hij heeft toch beloofd dat het koningschap van David ooit een glorieus vervolg zou krijgen? Reken er dan op dat het komt, net zo zeker als zijn verbond met dag en nacht functioneert!” Daarmee staan de orde en regelmaat in de natuur in een zinvolle samenhang. Het gaat met de wereld ergens heen. We zijn onderweg naar het Koningschap van Christus! De wereld loopt ergens op uit! Vandaar, dat aan het eind van psalm 104 ineens de blik wordt geworpen op de verdwijning van de goddelozen (vers 35). Dat is geen dissonant in een romantische natuurpsalm, maar de verwijzing naar datgene waarvan de schepping gered moet worden. Het is één ding dat God de schepping zegent met orde en regelmaat. Maar daarmee zijn we er niet. Zonder het uitzicht op de redding en vernieuwing die besloten liggen in kruis en opstanding van de Heer Jezus, grijnst de natuur ons alleen maar toe als een onheilspellende sfinx. Alleen in het perspectief van de komende verlossing zijn de orde en regelmaat van de natuurwetten geen teken van doodsheid en doeloosheid. Ze krijgen zin vanwege het heilsverbond dat God met ons mensen sluit. Tegelijk zijn ze een machtig teken van dat verbond. Ze spreken immers van Gods trouw! Prachtig is dat. Vanavond, als het weer donker wordt, hoef je niet te vrezen. Het wordt morgenochtend echt weer licht, zoals het na de winter ook geheid weer voorjaar en zomer wordt. Laat dat u en jou moed geven. Het is een teken van Gods trouw in de geschiedenis. Elke nieuwe morgen is een verwijzing naar de Grote Morgen. Wanhoop dus niet, en wees dankbaar voor het machtige teken van zijn trouw en redding dat God geeft in zijn verbond met dag en nacht.
Amen.