Preek over Exodus 24:1-11

Het is onwaarschijnlijk wat hier verteld wordt over een maaltijd op de top van de berg Sinaï. Dat de goden maaltijd houden op hoge bergpieken is niet ongewoon in de voorstelling van de mensen van vroeger. De Grieken bijvoorbeeld geloofden dat hun goden woonden op de berg Olympus, en daar ook regelmatig de maaltijd gebruikten. Maar hier, in Exodus 24, wordt verteld dat hoog op de berg Sinaï een deputatie van de mensen in de nabijheid van God at en dronk. De uittocht uit Egypte bereikt hier een onverwacht hoogtepunt. Dat de HEER zich inzette voor Israëls redding was één ding. Maar dat Hij aan tafel wil zitten met Israëlieten gaat nog verder. De HEER had er tegenover hem al wel op gezinspeeld, toen Hij bij de brandende braambos tegen hem zei, 3:12:Als je het volk uit Egypte hebt weggeleid, zullen jullie God bij deze berg vereren. Daarin werd zichtbaar dat Hij meer in de zin had dat het volk redden uit de tirannie en voeren naar een eigen land. Dat laatste is ongetwijfeld een belangrijk en dominant thema in de uittocht, maar niet het enige. Mozes, als tussenpersoon tussen de HEER en het volk, kreeg ook tot taak om vorm te geven aan de unieke relatie die de HEER met Israël wilde aangaan. God heeft zich niet beperkt tot zorg en redding voor de afgebeulde Israëlieten; Hij zoekt ook tafelgemeenschap met hen! Het is onwaarschijnlijk. God is de Schepper, de Eeuwige. Wij mensen zijn door Hem in het leven geroepen, vergankelijk. God is heilig. Wij mensen zijn gebrekkig, zondig. Je zou daarom denken: de mensen die daar op de top van de Sinaï in de onmiddellijke nabijheid van God aten en dronken moeten op spelden hebben gezeten. Als mens bij God aan tafel zitten - dat is toch hoogst ongemakkelijk. Maar niet voor niets staat er, 24:11:
Het was veilig voor deze mensen om bij God aan tafel te zitten. Het was een maaltijd van vrede.

Wat zegt dit ons nou, nuchtere Nederlanders? Dit: dat je als mens geroepen kunt worden tot iets hogers dan een leven waarin je zelf het middelpunt bent. Deze maaltijd beeldt uit dat mensen opgewaardeerd worden tot partners van God. Hier wordt zichtbaar gemaakt, dat God niet alleen de schepper van mensen is en als zodanig boven hen staat, maar ook de omgang met hen zoekt en hen zo naast zich wil hebben. Deze maaltijd brengt tot uitdrukking, dat God de HEER naar ons verlangt, en zijn goddelijk leven met ons wil delen. Daarmee wordt iets uitermate verrassends gezegd over de relatie God-mens. Wij zijn eraan gewend om die te benaderen vanuit onze behoefte aan Hem. Als zijn schepselen zijn we op Hem aangewezen, en kunnen we niet bestaan als Hij ons niet helpt, redt en kracht geeft. Maar als God niet alleen scheppend boven ons staat, maar ook omgang met ons zoekt, verandert het perspectief. Dan wordt de relatie tot Hem niet alleen bepaald door onze behoefte aan Hem, maar ook door zijn verlangen naar ons. Vanwege die omkering komt het geloven in God op een andere plaats te staan. Veel moderne mensen hebben niet het gevoel dat zij God zo hard nodig hebben. Daarmee is voor hen de kous af. Maar afgezien van de vraag of wij God niet meer nodig hebben dan we denken - benader het geloof nu eens van die andere kant. Hoor de HEER vandaag in alle duidelijkheid tegen jou zeggen: "Ik verlang ernaar om omgang met jou te hebben. Kom, eet en drink in mijn onmiddellijke nabijheid!" Vanwege die uitnodiging krijgen wij een heel nieuwe reden om met God te leven, en wordt ons mens-zijn een ongelooflijke waarde verleend. Ga zien, dat je daardoor iets essentieels mist wanneer je je beperkt tot een leven waarin jijzelf het middelpunt bent.

In de Bijbel wordt ter aanduiding van deze bijzondere relatie van God met mensen het woord 'verbond' gebruikt. In Exodus 24 is dat ook aan de orde: de officiële sluiting van het verbond dat God de HEER aangaat met zijn volk Israël (zie vers 8). De maaltijd die in Exodus 24:11 beschreven wordt is niets anders dan een bezegeling van dat verbond. 'Eten en drinken' was een vast gebruik als partijen een partnerrelatie aangingen. Zie bijvoorbeeld Genesis 26:28-30. Het staat er in Exodus 24:11 precies zo als in Genesis 26:30:
Dat betekent, dat Mozes, Aärna, Nadab, Abihu en de zeventig oudsten niet als privépersonen aan tafel zitten met de HERE God. Zij vormen een officiële vertegenwoordiging van het volk Israël. Terwijl de gewone Israëlieten beneden blijven gaat deze deputatie met Mozes mee naar boven om namens het hele volk te bezegelen dat God en Israël voortaan partners zijn. Partners zijn ze nu geworden, de HEER en Israël. Volkomen ongelijkwaardige partners, maar toch: hecht aan elkaar verbonden. De Israëlieten beloven de HEER ook plechtig trouw, vers 3,7, nadat Hij al eerder aan hen trouw beloofd had, 19:4,5. Ze worden met bloed besprenkeld, vers 8, als uitbeelding van Gods genadige vergeving van hun zonden. Hoe zouden ze ooit partners van de heilige God kunnen zijn zonder zo'n reiniging? Deze onverbrekelijke partnerrelatie wordt vervolgens aan tafel, in een gemeenschappelijke maaltijd, bezegeld. De top van de Sinaï verandert bij deze gelegenheid in de hemelse troonzaal van de HEER. Het is werkelijk een uniek samenzijn, dat niet voor herhaling vatbaar is. Zie hier eerder een voorafbeelding in van de grote toekomst. Hier wordt als het ware een visioen getoond van de hemelse maaltijd waarop de geschiedenis van God met zijn volk uitloopt, als de grote dag des HEREN is aangebroken: de bruiloft van het Lam, Openbaring 19:9. De herinnering aan deze bijzondere maaltijd blijft Israël vergezellen als een uitbeelding van hun nieuwe status: partnervolk van de HEER.

Ons past terughoudendheid om dit meteen op onszelf toe te passen. Het is immers het volk Israël dat deze gunst ten deel valt. Het is geen deputatie van de Egyptenaren, of de Japanners, of de Nederlanders, die met Mozes mee de berg op mag! In eerste instantie zegt deze verbondsmaaltijd alleen maar iets over Gods verkiezing van Israël. Maar daarbij blijft het niet. Met de komst van Christus heeft Hij dat verbond vernieuwd, en opengebroken naar de heidenen. Zo mogen wij geloven dat Christus toch ook ons bij deze partnerrelatie betrekt. Door de doop, die verwijst naar de besprenkeling met het bloed van Christus, worden ook wij ingelijfd bij Gods partnervolk. Ons leven krijgt zo een nieuwe bestemming. In de doop verklaart God ook aan ons dat Hij omgang met ons wil hebben! In het avondmaal beeldt Hij uit dat Hij in vrede en verzoening met ons wil leven en met ons op weg is naar het grote feestmaal van de toekomst. Hij vraagt ook ons om onze trouw, om onze verklaring dat we Hem toegewijd willen leven. Dat is onze belijdenis. Hij claimt ons als partner die heilig leeft: dat is onze christelijke levensstijl. In dat alles heft Hij ons leven uit boven onze kleine menselijkheid. God heeft geen wereld gemaakt met alleen maar mensen. Hij heeft ook geen wereld gemaakt met een tweedeling tussen goden en mensen. Hij heeft een wereld gemaakt van saamhorigheid, waarin Hij onze partner wil zijn, en wij de zijne. Dat geeft ons leven zin. Zinvol leven, in de verbondenheid met Hem, de Schepper - dat is wat Hij ons gunt. Vreugde en vrede vinden in het samenzijn met Hem - daarvoor zijn wij op aarde, en daarvoor roept Hij ons ooit naar de hemel. Onwaarschijnlijk maar waar, zo zeker als wij gedoopt zijn.

Amen