Preek over Genesis 29:26, 31

Een van de docenten van wie ik Hebreeuws heb geleerd, had de leuke gewoonte om af en toe zijn enthousiasme te uiten over de inhoud van al die oudtestamentische teksten die zo moeizaam vertaald moesten worden. Zo sprak hij een keer gloedvol over het verhaal dat we zo-even gelezen hebben. Hij vestigde de aandacht op vs. 20:Jakob werkte zeven jaar om Rachel, maar voor zijn gevoel waren het maar een paar dagen, zoveel hield hij van haar.Met glinsterende ogen zei de docent: "Is dat niet geweldig? Zeven volle jaren – wat een lange tijd! Maar inderdaad: als je verliefd bent vliegt de tijd. Een boek dat zo de psychologie van mensen weet te peilen – dat is wereldliteratuur!" Zo iets vergeet je niet. Het lijkt me dan ook terecht, dat vorige week bij de presentatie van de NBV benadrukt werd dat de Bijbel óók van literaire betekenis is. Ook in dit opzicht mogen wij de Bijbel waarderen en hoog hebben. Op deze zondagmorgen waarin twee echtparen een huwelijksjubileum vieren is het ook erg leuk om de bijbel zo iets treffend te horen zeggen over – liefde!

Intussen willen we in de kerk meer; we willen in dit verhaal ook speuren naar een boodschap voor ons leven. Maar die is nog niet zo gemakkelijk te vinden. God de Heer wordt immers in grootste deel van het hoofdstuk niet eens genoemd. Pas in vs 31, vlak voor het einde, komt Hij het verhaal binnen, en hoe:Toen de HEER zag dat Jakob minder van Lea hield, opende Hij haar moederschoot, terwijl Rachel kinderloos bleef.Dat is voor Lea fijn. Maar voor Rachel is het verdrietig. Voor Jakob ook, want Rachel was zijn lieveling. Waarom pakt Jakob en Rachel zo hard aan? Wat beduidt dit?

Ik zou zeggen: hiermee leert de HEER Jakob en ook ons op een tamelijk hardhandige manier, dat wij het initiatief aan Hém moeten laten. Eigenlijk bezegelt dit ingrijpen van God het fiasco van Jakobs enorme inspanning om Gods plan te realiseren. Want in dit hoofdstuk wordt beschreven hoe Jakob het spel verliest. De bedrieger wordt bedrogen! Zoals Jakob zijn vader Isaak een rad voor ogen draaide zodat die 'de verkeerde' zegende, zo gaat Jakob met 'de verkeerde' vrouw naar bed. Pas 's ochtend, wanneer het huwelijk al gesloten en ingewijd is, komt hij erachter dat hij de oudste heeft gekregen in plaats van de jongste, vs. 25. Expres zeg ik het zo. Laban wilde Rachel niet als eerste aan Jakob geven omdat zij de jongste was, vs. 26:Het is hier niet de gewoonte om de jongste voor de oudste uit te huwelijken.En nu gaat er als het goed is een belletje bij ons rinkelen. Want dit hebben we eerder gehad: de vraag naar de voorrang. Gaat de oudste voorop, of de jongste? Jakob is bij Laban terecht gekomen omdat voor hem in zijn relatie tot Esau de omgekeerde regel gold: eerst de jongste, dan de oudste. Daarmee krijgt dit verhaal een ongehoorde spanning. Het is nu er óp of er ónder. Krijgt Jakob het voor elkaar om Gods volgorde te realiseren, of niet? We hebben hem zien vluchten na zijn vreselijke bedrog. Hij liet een ruïne achter. Het riep de vraag op of het hem wel gelukt was om de zegen van Esau in de wacht te slepen. En nu? Het is alsof Jakob het wéér probeert: de jongste voorrang te laten nemen op de oudste. Maar opnieuw gebeurt er iets ergs. Laban steekt er een stokje voor, vs. 26:Het is hier niet de gewoonte om de jongste voor de oudste uit te huwelijken.Daar gáát de volgorde die God had bepaald! Maar nog geeft Jakob het niet op. Hij blijft de jongste consequent verkiezen boven de oudste:Van Rachel hield hij echt, meer dan van Lea. (vs30)Maar dan komt God het verhaal binnen en is Jakobs spel echt uit.

Want wat doet God? Hij sluit zich bij Laban aan. Hij maakt de oudste vruchtbaar en niet de jongste. Dramatisch is dat, niet alleen omdat het zo pijnlijk voor Jakob en Rachel is, maar ook omdat de HEER hiermee tegenover Jakob gaat staan. De HEER vormt als het ware één span met Laban. Daarmee wordt duidelijk, dat Jakob het niet voor elkaar krijgt om de jongste voorrang te laten nemen op de oudste. Het is een onthullend en onthutsende afloop. Jakob heeft Esau de zegen ontstolen, maar hij moet vluchten en de zegen is ver te zoeken. Vervolgens kiest Jakob bij Laban partij voor de jongste dochter, hetgeen ook op een desillusie uitloopt. De geschiedenis bereikt hier een dieptepunt. Het plan van God is verder bij zijn realisering weg dan ooit…. Of moeten we zeggen dat nu eindelijk de realisering van Gods plan in zicht komt? Want dit ogenblik zegt toch ook dat de HEER het heft nu in handen neemt. Jakob heeft het spel verloren. Maar daarmee is Gods spel nog niet verloren! Dat begint nu pas. Aan Hem is het nu, om alsnog zijn plan te realiseren, en de jongste voorrang te laten nemen op de oudste. Hij zal het eerst met Rachel doen, die Hij rehabiliteert ten opzichte van Lea. Vervolgens zal Hij het ook met Jakob doen, die Hij eindelijk rijk gaat zegenen, rijker dan Esau…

Dit spannende verhaal beeldt uit, dat het niet goed komt in de wereld zolang wij mensen proberen Gods plan te realiseren. Dat moet Hij zelf doen. En daartoe laat Hij ons soms bij de handen afbreken wat wij voor elkaar proberen te krijgen. De HEER kan recht tegenover ons gaan staan en zich ogenschijnlijk aansluiten bij onze vijanden. Gods Koninkrijk lijkt dan verder weg te liggen dan ooit. Maar het evangelie zegt, dat het dan pas begint, de realisering van Gods heil. Is dat niet de les die wij allen moeten leren, soms heel hardhandig? Dat wij God niet zijn? En dat wij niet moeten denken dat wij Gods plannen kunnen realiseren? Tegelijk is het een vrolijke belofte. Als wij het spel verloren hebben, nodigt God ons uit om op Hem te letten. Wij zijn God niet – Hij wel. En Hij krijgt voor elkaar wat wij nooit voor elkaar krijgen. Het is een les en een belofte tegelijk. Als de HERE het huis niet bouwt, tevergeefs bouwen de bouwlieden daaraan. (ps. 127)

Amen