Preek over Lucas 16:1-9

In een korte reeks preken over markante teksten uit de evangeliën komt vanmorgen de gelijkenis van de onrechtvaardige rentmeester, ofwel: de oneerlijke administrateur, aan de orde. Markant is deze tekst, omdat Jezus ons hier een onbetrouwbare man ten voorbeeld stelt! Zie vers 8: de 'les' is dat de gelovigen (= kinderen van het licht; aan hún adres is de gelijkenis gesproken, vs. 1!) vaak met heel wat minder overleg te werk gaan dan dit soort mensen... Zo worden wij geprikkeld om onze zaken ook eens wat slimmer aan te pakken! Ik ga eerst de opvallende trekken van deze gelijkenis belichten, en trek dan de lijnen door naar het heden.

Deze man lijkt enigszins op de verloren zoon, over wie Jezus een
gelijkenis vertelt die pal aan deze voorafgaat. Van beiden wordt
gezegd dat ze een hoop geld verkwisten, 15:13 en 16:1. Beiden
werken zich ook in de nesten door hun domme gedrag, 15:14-16
en 16:2. Voorts gaan beiden bij zichzelf te rade over de oplossing
van het probleem, 15:17,18 en 16:3,4. Zo schetst Jezus dus in
deze gelijkenis (opnieuw) een figuur in een crisissituatie, over wie
je het hoofd kunt schudden én van wie je kunt denken: "Eigen
schuld, dikke bult."

De man zit werkelijk in de rats. Hij weet dat hij er gloeiend bij
is. Hij ziet zichzelf al als een bedelaar over de straat gaan en
denkt "Dat nooit!" Handenarbeid zit er ook niet voor hem in. Zo
stijgt het water hem tot de lippen. Dan komt het bij hem tot een
daadkrachtig crisismanagement. Hij maakt de schuldenaren, de
debiteuren van zijn baas tot zijn vrienden, door het bedrag van
hun schuld te verlagen. Lange tijd heeft men gedacht, dat hij
zich hiermee behalve aan verkwisting ook nog eens aan fraude
schuldig maakte, maar onderzoek heeft uitgewezen dat de vork
anders in de steel zit. Bij de genoemde bedragen van honderd
vaten olie en honderd zakken tarwe is namelijk de rente
inbegrepen. Nu wisten de Joden dat de wet van Mozes het
verbood om rente te vragen aan schuldenaars, Exodus 22:25;
Leviticus 25:36v. Het bloed kroop echter waar het niet gaan kon;
in de praktijk berekende men wel degelijk rente. Alleen kwam dat
nooit terug in de officiële papieren. Wanneer nu onze
administrateur de schuldeisers laat vastleggen dat zij resp. slechts 50
vaten olie en 80 zakken tarwe moeten betalen, trekt hij
eenvoudig de rente (berekend op resp. 100 en 25 %) af. Hij
fraudeert dus niet, maar wordt integendeel juist eindelijk
fatsoenlijk!

Volgens vs. 8 wordt de administrateur geprezen door de heer.
Wordt met die laatste zijn baas bedoeld of de Here Jezus? Het
kan allebei. Waar het om gaat is dat zijn slagvaardige en
gewiekste optreden gewaardeerd wordt. Dat wordt als ´met
overleg´ gekenschetst. Het aldus vertaalde woord wordt elders
weergegeven met ´verstandig´ of ´wijs´. Vgl. Mattheüs 7:24: een
verstandig man bouwt zijn huis op de rots. Zie ook Mattheüs 25:2,4,8:
de gelijkenis van de wijze en de dwaze maagden. Uit
het vervolg van vers 8 blijkt dat dit inderdaad de strekking is van
de gelijkenis: Jezus zag graag dat de ´kinderen van het licht´ net
zo ´verstandig´ opereerden als de rentmeester. Daarmee komt op
ons de vraag af, wat dat concreet betekent.
Inspelen op de grote veranderingen die Jezus brengt
Een voorbeeld: je geld goed gebruiken
In vs. 9 tenslotte krijgen geeft Jezus een concreet voorbeeld,
aanhakend bij de strategie van de administrateur. Die maakte zich
vrienden toen het nodig was. Jezus zegt: "Doe dat ook, door goeie
dingen met ´de onrechtvaardige Mammon´, je geld te doen. Want
straks, als die je ontvalt, zul je ze nodig hebben." De uitdrukking
´de onrechtvaardige Mammon´ is opvallend. Hiermee doelt Jezus
op het geld. Hij weet, dat geld vaak stinkt. Hij weet ook, dat de
macht van het geld niet stabiel is. Zomaar ineens kan de economie
instorten. Inderdaad tikt onder onze samenleving een tijdbom.
Futurologen waarschuwen, dat rampen dreigen: de Derde Wereld
kan in opstand komen tegen de oneerlijke verdeling van de
welvaart. De afbraak van het milieu brengt ons op termijn in de
grootst mogelijke problemen. Maar wat doen we? Het lijkt soms
wel of onze samenleving oogkleppen op heeft. Zien we dan niet dat
het feest een keer ophoudt? Na 11 september hielden we even de
adem in, maar dat is alweer voorbij. Het feest gaat gewoon
door... Jezus zegt: "Christenen, wezen jullie alsjeblieft verstandig!
Doe goeie dingen met jullie welvaart. Maak je vrienden bij de
armen, bij de natuur. Er komt een tijd dat je ze nodig zult
hebben!" Van de steenrijke politicus Groen van Prinsterer is
bekend, dat hij zoveel zorg had gehad voor de armen in Den
Haag, dat hij, toen er oproer dreigde, op de lijst stond van de
mensen wier huizen niet beschadigd mochten worden (G.J.
Schutte, Mr. G. Groen van Prinsterer, 152). Zoiets staat ook ons
te doen. We hebben zulke formidabele mogelijkheden. Met geld
kun je bijbels verspreiden, kinderen redden, diersoorten behouden.
Enorm gewoon, wat we aan goede dingen met dat onrechtvaardige
geld kunnen doen. Je bent gewoon ontzettend dom als je dat
nalaat. Want eens zul je het nodig hebben dat er pleitbezorgers
komen: "Van die mensen moet je afblijven; dat zijn onze
vrienden." Eens zullen we het nodig hebben dat er mensen zijn die
voor ons bidden. Laten we daarom wat slimmer met ons geld
omgaan. Neem een voorbeeld aan die onbetrouwbare
administrateur...


Amen