Preek over Openbaring 18

"Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw." Dat is een graag gehoorde aanwijzing voor de verwachting van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Het is echter niet de enig mogelijke en ook niet de altijd juiste houding. Vanmiddag vraag ik uw aandacht voor een andere reactie op het naderend einde van de wereld: "Gaat uit van haar (dat is: het grote Babylon)!"

Dat "uitgaan", op zijn Grieks gezegd: zo´n exodus, is een oudtestamentisch motief. Allereerst is natuurlijk te denken aan de uittocht uit Egypte. Vervolgens ook aan Abraham die zijn vaderland verliet; aan Lot die uit Sodom en Gomorra wegtrok; aan de Israëlieten die uit Babel weggingen, op de terugweg naar het beloofde land, zie Jesaja 48:20. Wat een beweging wordt hier verondersteld. Er wordt niet gesetteld; men richt zich niet voor de eeuwigheid in; men trekt uit en is onderweg. Zo ook in het NT: "Wij hebben hier geen blijvende stad, maar zoeken de toekomstige." (Hebreeën 13:14) Gelovigen zijn mensen onderweg. Deze wereld heeft iets voorlopigs; zij komt tot een einde.

Dat nu komt ook in Openbaring 18 tot uitdrukking. Het gaat in dit hoofdstuk inderdaad over een wereld die haar einde vindt, de wereld van het Romeinse rijk. Let op drie dingen: a. Het einde komt onverwacht, tijdens een bloeiperiode: drie maal is sprake van "in één uur verwoest", vs 10,16, 19. Zie ook vs 8: "Haar plagen zullen op één dag komen." Dat vind je in de bijbel vaker, dat het einde er zomaar ineens is, terwijl niemand er erg in heeft, vgl. Mattheüs 24:39. Vandaar de oproep om waakzaam te zijn: stabiliteit in de wereld is bedrieglijk. Plotseling, onverhoeds kan het gedaan zijn met een bloeiende economie, een bewind dat vast in het zadel zit. Zie nog I Thessalonicenzen 5:3. b. De tijd is vervuld: de zonde is "opgehoopt", vs 5. Met andere woorden: het is niet in een vlaag van woede dat God een einde maakt aan dit rijk. Aan dit zo plotselinge einde was een lange periode voorafgegaan die erom vroeg dat Hij zou ingrijpen. De tijd was er nu eindelijk rijp voor. Vgl. Genesis 15:16. In dit verband is wat vermeld wordt in 9:20 e.v. en 16:9 belangrijk: er was volop gelegenheid geweest tot bekering, maar die was niet benut. Het is goed om dat als christenen te beseffen: Gods goedertierenheid wil tot boetvaardigheid leiden, Romeinen 2:4. Waar die reactie uitblijft, hopen mensen toorn op zich, Romeinen 2:5. c. De zonde van het Romeinse rijk bestaat in het vervolgen van de christenen, vs 24, in combinatie met de hoogmoed van een luxecultuur, vs 7, 12-16. Het is op die zonde dat God nu reageert door een einde aan deze cultuur te maken, vs 5b-7a. Het einde van de geschiedenis is daarmee gegeven, dat God ingrijpt en zijn oordeel velt (vgl. vs 10,20) - het laatste oordeel.

Met het oog op dit plotselinge einde van een hoogmoedige, antichristelijke cultuur, komt tot de gelovigen de oproep "Gaat uit van haar!" Dat is een bewijs van genade: God heeft met hen iets beters voor. Maar hoe moet je je dat "gaat uit" precies voorstellen? Niet als een zich buiten het Romeinse rijk plaatsen. Dat kon niet. Ook niet als een vlucht naar de woestijn, zoals sommige kluizenaars dat in later eeuwen zouden doen. Dat is een elite-oplossing, die bovendien slechts mogelijk was bij de gratie daarvan dat men af en toe voor de hoognodige levensbehoeften op de bestaande cultuur terug kon vallen. Het "uitgaan" is waarschijnlijk op te vatten als een radicaal afstand nemen tot de moraal van de omringende cultuur, vgl. II Korinthiërs 6:14-18. Zo zegt de kerkvader Augustinus: "Wij moeten uit de stad van deze wereld vluchten doordat we met de schreden van het geloof dat in de liefde werkzaam is, vluchten naar de levende God."

Wat heeft dat ons te zeggen? Naar ik meen, dat we niet enkel maar passief, "stil", hebben te wachten op de grote vernieuwing. Het "gaat uit!" duidt erop dat God van ons een actiever, een kritischer houding verwacht. Ik noem vier dingen. a. Je door de ziener laten "openbaren" hoe we ervoor staan. Hij leerde de gemeenten in Asia doorzien hoe demonisch het Romeinse rijk zich ontwikkelde. Het is frappant, dat die bizarre beelden uiteindelijk op een "normaal" lijkende werkelijkheid slaan. Zo is nodig dat ook wij "doorzien" in wat voor cultuur we leven. Ze kan normaal lijken, maar verkijk je er niet op. Let ook in onze tijd op de "strijd der geesten". b. Wordt kritischer ten opzichte van onze samenleving. Vervolging van christenen kennen we niet, wel waanzinnige rijkdom en luxe, in combinatie met hoogmoed. Vgl. voor de "hoogmoed" de "paarse" regeerstijl: niets is heilig meer; met betrekking tot de grenssituaties van het leven worden wetten opgesteld zonder "kloppend hart" (zie de preek over het zesde gebod). Wat de rijkdom en luxe betreft: we doen er als kerk te gemakkelijk aan mee, laten er ons te gemakkelijk door inpakken. We krijgen steeds meer signalen: we leven op zo grote voet ten koste van dieren, van het milieu, van de Derde Wereld. Is de kerk niet te weinig maatschappijkritisch? c. Let op de ontwikkeling. Eerst is er de gelegenheid tot bekering. De tijd van het oordeel breekt aan als die tijd niet benut is. Het is niet aan ons om te bepalen wanneer precies de tijd van het oordeel is gekomen. Maar houd er wel rekening mee dat de tijd voortschrijdt en rijp kan worden voor oordeel. Mij dunkt, dat moet ook verdisconteerd worden bij het nadenken over evangelisatie en christelijke politiek. Sommigen zeggen: wat in de negentiende eeuw kon, kan nu nog, namelijk met vereende krachten de invloed van christenen op de samenleving doen toenemen. Anderen pleiten voor grootscheepse projecten van evangelisatie. Is dat niet wat naïef? Er is ook in dit opzicht een "point of no return". d. "Gaat uit" betekent ook voor ons niet: pogen uit het systeem te stappen. Dat kan niet, al zouden we het willen. Het is wel: innerlijk afstand nemen. Niet terugzien (vrouw van Lot). Veel meer vooruitzien. Niet terugverlangen naar vroeger, maar onderweg gaan naar het nieuwe Jeruzalem. Meer een houding van onderweg zijn, minder een van settelen. Je innerlijk losmaken van deze wereld, naarmate je meer het gevoel kunt krijgen dat het "point of no return" gepasseerd is. Je toeleggen op de nieuwe gemeenschap van geloof dat door liefde werkzaam is. Zo een getuigenis afleggen: wij hebben onze zinnen op iets beters gezet.

Amen