Preek over Jesaja 45:1-7

God bestuurt de wereldgeschiedenis.Stel je voor, dat ik vanmiddag niet zou ruilen met ds. Vogel, maar dat de kerkenraad een afspraak gemaakt zou hebben met een islamitische imam, dat Hij de dienst van vanmiddag zou leiden. Sommigen zouden dat prachtig vinden. Het zou een stunt zijn, nietwaar? Maar als ik u goed inschat zouden er toch ook wel heel wat mensen onder u zijn die er moeite mee zouden hebben. Vooral als ik zou vertellen, dat de imam helemaal vrij zou zijn om hier 'op z'n moslims' te preken. Maar ach, laat ik voor mezelf spreken. Ik zou er grote moeite mee hebben als de kerkenraad de imam zou uitnodigen. Op een preekstoel in een kerk hoort een belijdend christen te staan. Punt. Uit. Mee eens? Dán kunt u enigszins aanvoelen hoe het de Israëlieten te moede was toen ze van de profeet hoorden dat de HERE de Perzische koning Cyrus had uitgekozen als 'zijn herder' (44:28), 'zijn gezalfde' (45:1). Die termen waren namelijk exclusief van toepassing geweest op de koningen van Israël, in het bijzonder de nakomelingen van David. En Cyrus was een heidense koning, die voor het gevoel van de Israëlieten even ver van hen af stond als een imam van een Nederlands Gereformeerde dominee. In 45:4 en 5 wordt ook twee maal nadrukkelijk opgemerkt dat Cyrus geen vrome heiden was. De HERE stelt vast dat Hij met een man in zee gaat die Hem niet kent. Deze koning had geen relatie met de HERE en heeft die ook nooit gekregen. Hij was en bleef een Pers, ook in zijn religie. En uitgerekend deze man krijgt van de Here een 'erenaam' (45:4) en mag de heilige rol spelen die vanouds was toegekend aan de koningen uit het huis van David: een herder zijn voor Israël; al Gods welbehagen volvoeren (44:28). Hij wordt als het ware door de HERE gekroond tot koning over Israël - dat is de betekenis van de zinsnede in 45:1 'wiens rechterhand Ik gevat heb'. Wat hier gezegd wordt is werkelijk opzienbarend, ja schokkend. Wat zoekt de HERE daar bij dat Perzische volk? Waren er geen nakomelingen van David of desnoods gewone Israëlieten die Hij voor die eervolle rol had kunnen aantrekken om Jeruzalem te herstellen? Wat is God toch af en toe moeilijk te volgen. Wat doet hij toch steeds weer dingen waarvan je als gelovig mens zegt: " Hoe kan hij dit in vredesnaam bedenken...!" Zo geeft dit bijbelgedeelte ons alle aanleiding om je te verbazen over God, en om vervolgens na te gaan wat dit ons te zeggen heeft.

Ik wijs ten antwoord in vier richtingen. 1. In de eerste plaats wil de HERE ons hiermee ervan doordringen dat Hij werkelijk veel groter is dan wij geneigd zijn te denken. Dat Hij Cyrus deze rol laat spelen betekent allereerst dat Hij de wereldgeschiedenis beheerst. Want deze Cyrus was geen kleine jongen: hij leefde van 560-530 voor Christus en was een groot organisator en veroveraar. In zekere zin heeft hij de Babyloniërs ook overrompeld. De spreuken van de Babylonische waarzeggers en profeten (44:25) zijn bewaard gebleven, en wat blijkt: geen van hen heeft aangegeven dat Cyrus de macht over zou gaan nemen. En wat zegt Israëls profeet? Dat deze geweldenaar de uitvoerder wordt van Gods plannen! Dat is dus een concretisering van wat we vorige week uit Jesaja 40 hoorden: God heeft de heersers van deze wereld in zijn hand. Zie ook 45:2: God zélf gaat voor Cyrus uit. De grote koning van Perzië is geen zelfstandige speler op het wereldtoneel. Dat heeft daarmee te maken dat God de Schepper is, vgl. 44:24b. Die belijdenis vraagt erom doorgetrokken te worden op het vlak van de geschiedenis, niet alleen op het vlak van de natuur. Niet alleen de sterren maar ook de volkeren en de heersers zijn in Gods macht. De uitverkiezing van Cyrus wil ons zo in de eerste plaats leren, dat het handelen van God niet beperkt blijft tot het persoonlijke leven. Dat de Here een persoonlijke band met ons wil aangaan is waar! Dat we daar wel eens te weinig aandacht voor hebben gehad en nog hebben, is ook waar. Maar laten we niet eenzijdig worden in het beklemtonen van Gods bemoeienis met ons persoonlijk. Zijn horizon is oneindig veel wijder. Hij onderhoudt ook een relatie met de wereldgeschiedenis; zijn leiding heeft ook betrekking op de grote politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Want Hij is de Schepper! 2. In de tweede plaats wijs ik erop, dat God kennelijk ook dat grote stuk van de wereld in zijn macht heeft waar de mensen Hem niet dienen. Een gelovig mens is gauw geneigd om God als het ware opgesloten te achten in zijn eigen sector. In de kerk, daar heeft Hij het voor het zeggen; daar heeft Hij te maken met mensen die Hem gehoorzamen. Daarbuiten niet. Welnu, met die opvatting wordt hier in Jesaja 45 korte metten gemaakt. Cyrus hoort overduidelijk bij dat deel van de wereld dat geen boodschap heeft aan God. Niettemin valt hij onder Gods heerschappij en regeert de HERE ook in dat deel van de wereld. Mensen mogen God niet erkennen - daarmee is niet gezegd dat zij erin slagen God buiten hun leven te houden! Samenlevingen mogen het christelijk geloof krachtdadig buiten de deur houden - daarmee is niet gezegd dat God ook werkelijk buiten hun deur staat! Ook de niet-gelovige, de niet-christelijke sector van de wereld valt onder Gods beleid. En zo krijgt Israël de verbazingwekkende boodschap dat de heidense koning Cyrus een hoofdrolspeler wordt in Gods heilsplan. Dat wil voor ons zeggen, dat wij niet te gauw moeten denken dat allerlei verschijnselen en ontwikkelingen die met God niets van doen hebben een zelfstandig bestaan leiden. Ook al datgene waar wij met een scheef oog naar kijken is middel in zijn hand om zijn beleid te volvoeren. Zie wat dat betreft ook 45:7, in wezen eveneens een heel schokkend vers. Hier staat dat God niet alleen het licht maar ook de duisternis in zijn hand heeft, niet alleen het heil maar ook het kwade schept. In een visie die uitgaat van een wereld die gedomineerd wordt door meerdere goden worden licht en duister, heil en onheil, verdeeld over de verschillende goden. Hier echter valt alle nadruk erop dat de HERE alleen God is. Hij heeft macht over alles. Dat betekent dat ook het kwade geen macht in zichzelf is. Dat is ten diepste troostrijk. 3.In de derde plaats is op te merken dat God zich niet van ons en van onze vroomheid afhankelijk maakt. Hij passeert het huis van David als Hij Cyrus kiest! Hij passeert het gelovige Israël als Hij een heiden zo'n belangrijke rol laat spelen! God is niet aan ons gebonden. Dat moeten we leren goedvinden. Het geeft ook hoop. Gods polsstok reikt heel veel verder dan wanneer Hij van ons afhankelijk was. 4.De verwarde geschiedenis blijkt een doel te hebben. De HERE kiest Cyrus uit ter wille van zijn volk Israël, 45:4. De wereldgeschiedenis verloopt niet volgens eigen wetten. God is met zijn plan bezig: zijn plan met zijn volk Israël. Dat plan heeft ook weer een doel: de verheerlijking van zichzelf, 44:23. Prachtig, zoals ook daarin zijn scheppingsmacht zich manifesteert. Als de schepper bereikt Hij zijn doel, dwars door de wereldgeschiedenis heen. Het einde zal zijn dat alom op aarde de mensen de weg naar Hem terugvinden en Hem de eer brengen die Hem toekomt, 45:6. Het zou goed zijn als wij leren om op deze manier naar de geschiedenis te kijken. God is bezig te werken aan zijn verheerlijking. Daarvoor gebruikt Hij de geschiedenis, niet alleen die van de kerk, maar ook die van heel de wereld. Wat er zich ook allemaal afspeelt in dat voor ons zo onoverzichtelijke en verwarde proces: het staat ten dienste van Gods voornemen, om aan Christus en diens volk te tonen hoe groot en goed Hij is. Zo geeft Hij aan de geschiedenis doel en zin.

Amen