Preek over Lucas 4:1-13

Vanmorgen gaat het erom, dat we de Here Jezus als het ware opnieuw ons vertrouwen geven. De geschiedenis van zijn verzoeking in de woestijn laat namelijk zien hoe bewust Hij ervoor gekozen heeft om de lijdende Messias te zijn. Die keuze roept verbazing op, zo ongewoon is zij. Het is daarmee ook allerminst vanzelfsprekend om Hem te volgen: deze Messias ligt niet voor de hand! Vandaar dat het omgekeerd eveneens een bewuste keuze is, Hem vertrouwen te geven. Beschouwt u dan ook zo deze preek: als een appèl om Hem echt bewust uw vertrouwen te geven.

Reeds het begin van de geschiedenis is opzienbarend. Hoe komt Jezus in de situatie van verzoeking in woestijn terecht? De Geest leidt Hem! Verderop in het evangelie wordt verteld hoe Jezus door de kracht van de Geest wonderen doet. Maar dit is dus het allereerste gevolg van het neerdalen van de Geest op Hem (3:22): verzoeking. Ongetwijfeld suggereert de bijbel hiermee ook, dat het alleen aan de Geest te danken is dat Hij door de verzoeking heen komt. De geschiedenis eindigt immers ook weer met de verwijzing naar de Geest (4:14). Hebt u daar wel eens bij stilgestaan, dat een van de werken van de Geest is: u door de verzoeking heen helpen? Sterker nog: dat het eigen is aan de Geest om u als gelovige te trainen, juist in situaties van verzoeking? Zeg dus niet te gauw dat u geen ervaring hebt met de Heilige Geest. Situaties waarin u in uw geloof verzocht bent geweest en erdoorheen bent gekomen kunnen duiden op activiteit van de Geest in uw leven!

De Here Jezus kan aan zijn eigenlijke werk niet beginnen voordat deze verzoeking heeft plaats gevonden. Zie het als een soort toelatingsexamen voor zijn loopbaan als Verlosser. Als Hij deze proef niet doorstaat, hoeft Hij er niet eens aan te beginnen. Ik kan dat nog nader toelichten. Niet toevallig schuift Lucas tussen zijn verslag van de doop van Jezus en het bericht over de verzoeking in de woestijn dat geslachtsregister waarvan we het begin en het eind gelezen hebben. Immers, dat loopt uit op de vermelding van Adam, die hier, heel opmerkelijk, 'zoon van God' genoemd wordt. 'Zoon van God', dat is ook de aanduiding van Jezus, 3:22; 4:3,9. Adam, de zoon van God - Jezus, de Zoon van God: dat is niet toevallig. Jezus wordt daarmee geïntroduceerd als de tweede Adam. De verzoeking in de woestijn is dan ook de tegenhanger van de verzoeking in het paradijs. Als Jezus, net als Adam, óók zal luisteren naar de tegenstander van God, kan Hij geen Messias zijn. Ziedaar het fundamentele karakter van deze geschiedenis aan het begin van het evangelie. Het is erop of eronder.

Anders dan Adam houdt Jezus stand. Dat weten we; het verhaal is bekend genoeg. Maar juist doordat het zo bekend is zou je maar al te gauw het bijzondere ervan niet meer ervaren. Want wat is de verzoeking reëel! En wat is het eigenlijk ongelooflijk dat Jezus de verzoeking weerstaan heeft! Ik ga de drie verzoekingen met u na. 1. Het stillen van honger. Denk bij deze verzoeking eens aan het volk Israël dat honger leed in de woestijn: wat een drama was dat! Ze hadden op slag terug willen keren naar Egypte, zo erg was het. Jezus beleeft nu wat de Israëlieten beleefden. En het enige wat de duivel Hem suggereert, is om niet onnodig honger te lijden. Hij zegt niet: "Vervloek nu God!" Hij zegt alleen maar: "Als U nu echt Gods Zoon bent, eet dan wat..." Vgl. Matt. 27:40: "Indien Gij Gods Zoon zijt, red Uzelf en kom af van het kruis!" Ja, waarom zou Jezus zichzelf nog verder kwellen? Waarom honger lijden? Waarom lijden, als je er wat aan kunt doen? Een mens lijdt toch niet onnodig? Dat is toch niet Gods bedoeling? Je bent een zoon van God of je bent het niet! Ja toch? Wat is er tegen om nu van een steen brood te maken? Dat is toch Messiaans? God geeft toch geen stenen voor brood (Mattheüs 7:9)? Ik begrijp de duivel hier beter dan Jezus. Wat een vreemde Messias om onnodig honger te lijden... Moeten we het daarvan hebben? 2. Macht. Alle koninkrijken der wereld in de macht van Jezus. Dat betekent niets anders dan het Koninkrijk van God. De duivel is bereid afstand te doen van zijn macht. Het enige dat hij vraagt, is een knieval, een eerbetoon. En laten we wel wezen: dat is realistisch. Hij ís toch ook de baas? Als Jezus dat maar één keer wil erkennen, is het genoeg. Het gaat de duivel niet om de macht. Hij is direct bereid om zijn macht weg te geven. Het gaat hem om de eer. Hij wil alleen maar horen dat hij het feitelijk voor het zeggen heeft in de wereld. Heeft hij daarin niet gelijk? Is het niet realistisch dat te erkennen, vooral als we daarmee van de problemen af zijn? Als daarmee oorlogen tot het verleden behoren, en corruptie, en haat en nijd... Moet je dit niet altijd doen? Wéét Jezus wel wat Hij doet als Hij het weigert? Wordt dat geen lange geschiedenis van strijd en ellende? Zal dat opwegen tegen die ene knieval? Is het nu de tijd om uit naam van de godsdienst de mensen onnodig lang te blijven kwellen? Moeten we het hebben van een Messias die, godsdienstig principieel en recht in de leer, halsstarrig God de eer blijft geven en weigert voor de duivel te knielen? Zet dat zoden aan de dijk? 3. Religie. Dat zou nog eens een staaltje zijn van Godsvertrouwen: je in de diepte storten en er dan op vertrouwen dat God je opvangt. Daar kan Jezus eigenlijk geen 'nee' op zeggen. Als Hij weigert, toont Hij dan niet dat Hij onvoldoende vertrouwen heeft? En als Hij het doet, toont Hij dan niet echt dé zoon van God te zijn? Is deze derde verzoeking niet de allergrootste, doordat 'nee' zeggen op ongeloof zou duiden? Is dit niet voluit Messiaans: de religieuze stuntman uithangen? Wat hebben wij voor Messias aan een Jezus die dat weigert: een saaie, onopvallende Messias. Als Jezus hier niet op in gaat, mist Hij een kans om te imponeren door zijn Godsvertrouwen.

Kortom: de duivel nodigt Jezus uit om een effectieve Messias te zijn. Een Messias om achteraan te lopen. Een Messias zoals wij hem graag zouden zien. En wat voor Messias krijgen wij? Eentje die honger lijdt. Eentje die moet opboksen tegen een boze wereld. Eentje die aan een kruis hangt. Ik zou wel weten welke Messias ik zou kiezen. En u? Maar Jezus, gedreven door de Geest, doorziet de verzoeking. Waarom Hij deze weg niet betreedt, die toch zo veelbelovend was? Omdat Hij niet van de weg van God wil afwijken, zoals ooit Adam. Hij verweert zich met: "Er staat geschreven (vs. 4); er staat geschreven (vs. 8); er is gezegd vs. 12)." Gods woord is Hem heilig. De zonde van Adam was, dat hij God niet volledig vertrouwde op zijn woord. Dat doet Jezus wel. Adam had, op influistering van de slang, reserves: "God heeft wel gezegd, maar..." Jezus kent geen "maar". "God heeft gezegd." Punt.

Honger? Dan moet God maar manna geven. Dat is de zin van het woord dat Jezus citeert: "Niet alleen van brood zal de mens leven!", zie Deuteronomium 8:3. Jezus wacht op God. Zo wil Hij Verlosser zijn.

Macht? Slechts één verdient het aanbeden te worden. God. Het eerste gebod. Pragmatisch een uitzondering maken omdat het zo effectief is? Dat is: de afval van God bezegelen. Dat is: de duivel meer vertrouwen dan God. En dat betekent: de ellende ten top! Daar houdt Jezus aan vast, al brengt het nog zo'n bikkelharde strijd met zich mee. Jezus zegt als het ware tegen de duivel: "Naar de hel, jij met je realisme!"

Een demonstratie van Godsvertrouwen? Dat is: God verzoeken. Ofwel: God gebruiken. Echt Godsvertrouwen is: alles aan Hem overlaten. Niks arrangeren. Desnoods hangen aan een kruis. Het is aan God om een dode op te wekken.

Ziedaar de Geest die Jezus drijft: de heilige Geest. Door deze Geest houdt Jezus aan God vast. De hele wereld kiest anders. Het is de dwaasheid gekroond. Het wordt een lijdensweg. Hier, in de woestijn, kiest Jezus voor het lijden. De duivel kijkt Hem aan. "OK: ik zie jou terug." en "Hij week van Hem tot een bestemde tijd." (4:13) Jezus was nog niet van hem af. Even, tijdelijk, zou de duivel Hem met rust laten. Maar het zou Gethsemane worden. En de verzoeking zou in volle hevigheid terugkomen. "Niet mijn wil, maar uw wil geschiede." Maar alleen zo is de terugkeer naar het paradijs mogelijk: de terugkeer naar God! Jezus moet lijden omdat Hij voor God kiest in een wereld die voor de duivel kiest. Zo is Jezus de zoon van God geweest. Anders dan Adam, anders dan wij allemaal. Hij heeft voor God gekozen. Dat nam de duivel Hem niet in dank af. Dat nam de wereld Hem niet in dank af. Nemen wij het Hem in dank af? Ik noem drie argumenten om inderdaad warm te lopen voor deze Messias: Het argument van de geschiedenis. Ooit heeft de mens God niet vertrouwd op zijn woord: de zondeval. De gevolgen waren rampzalig. Zouden we nu nóg een keer dezelfde fout maken?? Hebben we dan niks geleerd?? Het argument van de opstanding. Als Jezus niet was opgestaan, was Hij onbekend gebleven. Dan was Hij als een onbekende verdwenen in de mist van de geschiedenis, als een van de vele religieus verongelukten. Maar nu: Jezus is opgestaan. Enkel en alleen daarom wordt dit verhaal ons verteld, vol ontzag: "Hij heeft niet voor niets op God gewacht." Het evangelie van de opstanding bemoedigt ons om het met Jezus te wagen. Het argument van de praktijk. Wij zullen alleen merken dat de weg die Jezus kiest inderdaad de Messiaanse weg is, als wij niet aan de kant blijven staan maar Hem metterdaad volgen in Godsvertrouwen. De duivel kijkt slechts toe: "Indien Gij Gods Zoon zijt..." Als ook wij slechts toezien, zullen wij nooit warm lopen voor deze Messias. Het gaat erom, dat je erin stapt en het waagt: ook op God vertrouwen. Metterdaad belijden: "Gij zijt Gods Zoon." De Geest port ons daartoe op. "Allen die door de Geest van God geleid worden, zijn zonen van God." (Romeinen 8:14) Dat wil dus zeggen: de Geest helpt je om los te komen van de gedachten van de duivel en om achter Jezus aan te gaan. Dan worden ook wij: zonen van God. Dat wil zeggen: mensen die op God wachten, Hem alleen aanbidden. Dan krijgen we geen gemakkelijk leven, zeker niet. Maar dan zullen we, met Jezus, ondervinden dat God betrouwbaar is. Ik roep u allen vandaag op, in naam van God, om uw vertrouwen te geven en te hergeven aan Jezus van Nazareth, de Zoon van God, de Verlosser.

Amen